Biển Đông: Mỹ đang thua kế Trung Quốc?

Lữ Giang

Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế (Center for Strategic and International Studies - CSIS) của Hoa Kỳ, có trụ sở tại Washington, đã phân tích các không ảnh về tiến độ cải tạo đất  và xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc trên Biển Đông và cho biết việc xây cất đang được  thực hiện ở một quy mô lớn hơn và với tốc độ nhanh hơn so với những gì Hoa Kỳ đã tiên liệu. Vấn đề được đặt ra là Trung Quốc đang muốn gì? KHÁI NIỆM VỀ CÁC ĐẢO ĐÃ BỊ CHIẾM Từ thế kỷ 16 đến 18, các quốc gia Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh và Pháp đã đi tìm các hoang đảo ở Biển Đông để chiếm giữ và khai thác. Năm 1791 một người Anh tên là Henry Spratly đã đến đá  Vành Khăn và đặt cho nó cái tên là Mischief. Năm 1843 Richard Spratly đã bắt đầu đặt tên cho các đảo trong quần đảo Trường Sa, trong đó có Spratly's Sandy Island mà người Việt thường gọi đảo Trường Sa. Từ đó, tên của nhà thám hiểm Spratly trở thành tên tiếng Anh của quần đảo này. Vì thế, chúng ta đừng ngạc nhiên khi thấy trên các bản đồ quốc tế hiện nay, các đảo trong quần đảo Trường Sa đều ghi tên bằng tiếng Anh. Tuy nhiên, sau một thời gian, người Anh thấy khai thác Trường Sa không có lợi nên bỏ đi. Tháng 7  năm 1927 Pháp bắt đầu cho khảo sát Trường Sa. Họ thấy có ngư dân Trung Quốc đang đánh cá trên một số đảo. Ngày 23.9.1930 Pháp thông báo cho các cường quốc khác rằng Pháp đã chiếm  quần đảo Trường Sa. Ngày 21.12.1933, Thống Đốc Nam Kỳ là Jean-Félix Krautheimer đã ký Nghị  định số 4702-CP sáp nhập số đảo trên vào địa phận tỉnh Bà Rịa thuộc Liên Bang Đông Dương. Sáu  năm sau, Thứ trưởng Ngoại Giao của Anh là Richard Butler tuyên bố nhìn nhận chủ quyền của  Pháp trên vùng Trường Sa. Việc VNCH có quyền tiếp thu quyền sở hữu các đảo nói trên hay không là một vấn đề đang tranh luận. Quần đảo Trường Sa (Spratly Islands) có hơn 100 đảo nhỏ, đảo san hô, bãi ngầm, bãi đá và rạn san hô. Hiện nay Việt Nam đã chiếm 21 đảo, Philippines 10 đảo, Trung Quốc 7 đảo, Mã Lai 7 đảo và Đài LOAN 2 đảo. Bảy đảo do Trung Quốc chiếm là Đá Châu Viên (Cuarteron Reef), Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef),  Cụm Đá Ga Ven (Gaven Reefs), Đá Gạc Ma (Johnson South Reef), Đá Tư Nghĩa (Hughes Reef), Đá Vành Khăn (Mischief Reef) và Đá Xu Bi (Subi Reef). Trong 7 đảo này, Đá Chữ Thập là quan trọng  hơn cả. Đó là một rạn san hô lớn nằm tách biệt khỏi các thực thể khác với tổng diện tích hơn 110 km2, được Trung Quốc dùng làm trung tâm đồn trú của Trung Quốc tại Trường Sa. Đảo quan  trọng thứ hai là Đá Gạc Ma. Đây là một rạn san hô nằm ở đầu mút tây nam của cụm Sinh Tồn. Đảo này đã do bộ đội của Hà Nội chiếm giữ năm 1987, sau đó đem 70 công binh của Trung Đoàn  83 và 22 bộ đội của Lữ Đoàn 146 ra xây dựng, nhưng ngày 14.3.1988 đảo này đã bị quân Trung  Quốc đánh chiếm. Năm đảo còn lại đều là rạn san hô, có đảo đa phần chìm dưới nước như Đá Vành Khăn hay chỉ lòi ra khi thủy triều xuống như Đá Tư Nghĩa. Một câu hỏi được đặt ra: Tại sao Trung Quốc chỉ chiếm có 7 đảo và họ đã chiếm những đảo đó để làm gì? CHIẾN THUẬT ĐÁNH CẮP BIỂN CỦA TRUNG QUỐC Kể từ năm 1980 Trung Quốc bắt đầu tiến chiếm các đảo nói trên. Riêng Đá Vành Khăn mới chiếm  năm 1995. Một số nhà phân tích cho rằng những hòn đảo mà Trung Quốc đang chiếm là những nơi Trung Quốc tin rằng có trữ lượng dầu lửa lớn. Nhưng một số nhà phân tích khác không tin như vậy. Theo các nhà phân tích này, Trung Quốc chủ trương chiếm những vị trí quan trọng trên Biển Đông để từ đó có thể không chế cả Biển Đông. Cụ thể là ba đảo Đá Chữ Thập, Đá Gạc Ma và  Đá Vành Khăn nằm ở trung tâm quần đảo Trường Sa từ Tây sang Đông, có thể từ đó khống chế toàn vùng Trường Sa. Chuyên gia phân tích của tuần báo IHS Jane’s Defense đã gọi các đảo nhân tạo do Trung Quốc bồi đắp là một chuỗi pháo đài giúp Bắc Kinh tăng cường năng lực khống chế toàn khu vực, cả trên không lẫn trên biển. Để thực hiện mục tiêu này, Trung Quốc đã áp dụng những chiến thuật rất tinh vi. Báo Huffington Post ngày 3.2.2014 có đăng bài “How to Steal the Sea, Chinese Style” (Làm thế nào  để đánh cắp Biển Đông, kiểu Trung Quốc) của Llewellyn King, người sáng lập và điều hành  chương trình tuần tin tức “Biên niên sử Tòa Bạch Ốc” (White House Chronicle) trên kênh truyền  hình PBS. Trong bài này, ông đã nhận định về chiến thuật lấn chiếm Biển Đông của Trung Quốc như sau: Biển Đông có tầm quan trọng được đánh giá rất cao, là một tuyến đường biển quốc tế quan trọng  nhất; một trong những ngư trường lớn nhất; và thềm lục địa có trữ lượng lớn dầu và khí đốt. Không có gì ngạc nhiên khi mọi người đều muốn một phần của nó, nhưng Trung Quốc muốn lấy  tất cả. Thời gian qua Trung Quốc đã đưa ra yêu sách chủ quyền phần lớn Biển Đông và tung ra một bản  đồ gọi là Đường Chín Đoạn (hay Lưỡi Bò) chiếm hầu hết Biển Đông và tất cả hòn đảo trên đó. Bản  đồ Đường Chín Đoạn này là một sự khiêu khích tốt nhất và là một kế hoạch chi tiết cho việc sáp  nhập tồi tệ nhất. Cơ chế đánh cắp một trong những vùng biển lớn này của Trung Quốc là kiểm soát ba quần đảo:  quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa và quần đảo Đông Sa cùng một số bãi ngầm nhỏ như Macclesfield và Scarborough. Giữa ba quần đảo này là khoảng 250 đảo nhỏ, đảo san hô, bãi ngầm, bãi đá và rạn san hô. Rất ít trong số này là nơi sinh sống hoặc có người bản địa. Một số bị ngập  vĩnh viễn, và số khác chỉ nổi khi thủy triều thấp. Nếu Trung Quốc tuyên bố quyền sở hữu, nước này có thể sử dụng các đảo này để mở rộng chủ  quyền ra khu vực xung quanh. Đầu tiên, họ có thể tuyên bố phạm vi lãnh hải 12 hải lý xung  quanh mỗi hòn đảo/bãi san hô này và cũng có thể tuyên bố tiếp một vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý từ những  cái gọi là đảo này. Và thế là Trung Quốc có thể kết nối các điểm đó lại để chiếm lấy một mảng  rộng  lớn của Biển Đông. Trung Quốc đã âm thầm và công khai về chiến lược của mình. Trung Quốc gia tăng mậu dịch với các bên tranh chấp; và trong một số trường hợp họ đóng góp hào phóng để phát triển cơ sở hạ  tầng của các nước này, nhưng không phải trên biển Đông. Trong những hành động khiêu khích trên biển, Trung Quốc cẩn thận trong việc sử dụng lực lượng  hải giám (coast guard), chứ không dùng hải quân, khi mở rộng việc chiếm đoạt trên các quần đảo,  và tiến dần từng bước để thống trị toàn bộ những gì gọi là đảo trên Biển Đông. Llewellyn King đã đi đến kết luận: “Theo tôi, chúng ta đang chứng kiến một loại chủ nghĩa đế quốc mới từ Trung Quốc, một sự sáp nhập dần dần bất cứ điều gì họ muốn; sự xâm chiếm yên  tĩnh, một cuộc chiến ngắn ngủi nhưng không ngừng nghỉ. Đây là một kiểu hành động của Trung  Quốc ở khu vực Đông Nam Á, Châu Phi và những nơi khác. Họ siết chặt một cách nhẹ nhàng và  sau đó với sức mạnh lớn hơn, giống như kiểu quấn chết người của một con trăn”. “Các nước Đông Nam Á đang đẩy mạnh vũ trang, nhưng lực lượng hải quân của Trung Quốc lại phát triển nhanh hơn. Ngoài ra, nước này có thừa tiền và nhân lực để làm những gì họ muốn.  Chính sách “xoay trục về châu Á” của Mỹ lại thực hiện quá ít ỏi để trấn an các nước láng giềng  của Trung Quốc… Làm cách nào để ngăn cản được Trung Quốc đang chiếm lấy một số hòn đảo  vô dụng, và sau đó lấy toàn bộ Biển Đông?” Trong bài “Salami Slicing in the South China Sea” (Cắt lát xúc xích ở Biển Đông) đăng tải trên  Foreign Policy, bình luận gia Robert Haddick đã gọi chiến lược nói trên của Trung Quốc là “cắt lát xúc xích” (salami-slicing), tức "xử dụng những hành động nhỏ, không đủ để khơi mào cho một cuộc chiến, nhưng nhằm kéo dài thời gian cho một sự thay đổi chiến lược lớn". CÁC BƯỚC TIẾN TỚI CỦA TRUNG QUỐC Theo số liệu của IHS Maritime, Airbus Defence & Space, Jane’s Defence Weekly và CSIS, Trung Quốc đang tiến hành các hoạt động nạo vét tại 6 rạn san hô ở quần đảo Trường Sa đang tranh chấp  trên Biển Đông. Chỉ có bãi đá ngầm Su Bi là chưa thấy hoạt động nâng cấp. Tàu Tian Jing Hao của Trung Quốc là một tàu biển nạo vét hút cát dài 127m, được thiết kế bởi công ty kỹ thuật VOSTA LMG của Đức. Với trọng lượng 6.017 tấn, nó được ghi nhận là tàu lớn  nhất thuộc loại này ở Châu Á. Tàu này đang hoạt động tại các đảo nói trên. Việc cải tạo đất đang được Trung Quốc tiến hành rầm rộ tại các bãi Đá Gạc Ma, Châu Viên, Gaven,  Tư Nghĩa và Én Đất. Đến ngày 14.11.2014, ảnh vệ tinh của Airbus Defence & Space cho thấy Đá  Chữ Thập đã gần trở thành đảo nhân tạo. Một báo cáo vào tháng 12 năm 2014 của Uỷ Ban Giám Sát An Ninh - Kinh Tế Mỹ - Trung Quốc của Quốc Hội Hoa Kỳ cho biết: "Trung Quốc dường như  đang mở rộng và nâng cấp cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự - bao gồm radar, thiết bị thông tin vệ  tinh, bố trí súng phòng không và pháo bờ biển, sân đỗ trực thăng và bến tàu - trên một số hòn đảo nhân tạo". Ông Gregory Poling, chuyên gia Đông Nam Á tại CSIS giải thích rằng quá trình cơ bản của việc mở rộng các bãi đá này chỉ đơn giản là nạo hút cát từ đáy biển và đổ nó lên các rạn san hô cạn  xung quanh các cơ sở xây dựng trước đó của Trung Quốc. Ông nói."Dần dần bãi đá được nâng lên trên mực nước biển, che giấu tình trạng ban đầu của bãi đá hoặc rạn san hô bên dưới". Cát phun lên sau đó được các xe ủi đất làm phẳng. Đến khi bãi cát tạo ra đúng theo yêu cầu, công  nhân sẽ xây xung quanh hòn đảo mới này một hàng rào bê tông để chống lại sự xói lở và chống  bão, và bắt đầu xây dựng các cơ sở mới trên đảo nhân tạo vừa hình thành: Bến cảng, sân bay trực  thăng, các công trình quân sự và dân sự, và thậm chí là các đường băng nhỏ. Tạp chí quốc phòng của Mỹ IHS Jane's Defence Weekly ngày 20.11.2015 công bố ảnh vệ tinh cho  thấy Trung Quốc đang xây cất đảo nhân tạo tại Đá Chữ Thập, đó là một công trình dài ít nhất  3.000m và rộng 200 – 300m, có thể làm đường băng quân sự. Cơ quan CSIS suy đoán rằng Bắc  Kinh có thể xây dựng một đường băng trên các rạn san hô, mặc dù một số chuyên gia cho rằng nó quá nhỏ để có một tác động về mặt chiến lược. Một đường băng như thế đã được xây dựng  tại Đá Chữ Thập là khu vực đã được mở rộng lên gấp 10 lần trong vài tháng qua, từ 80.000 m2 lên gần 1 km2 (960.000 m2). HOA KỲ CHƯA TÌM RA PHƯƠNG THỨC ĐỐI PHÓ? Trong bài “The Geography of Chinese Power: How Far Can Beijing Reach on Land and at Sea” (Địa chính trị của Quyền Lực Trung Quốc: Bao lâu nữa Bắc Kinh có thể với tới đất và biển) đăng  trên Foreign Affairs, Vol. 89, No. 3, tháng 5 và tháng 6/2013, Robert D. Kaplan nói rằng năm 1904,  Sir Halford Mackinder, nhà địa lý người Anh, đã kết thúc bài viết nổi tiếng “The Geographical Pivot of History” (Trục Địa Lý của Lịch Sử) cảnh báo về trường hợp của Trung Quốc. Sau khi giải  thích tại sao lục địa Á-Âu chính là trục địa chiến lược của quyền lực thế giới, ông đã cho rằng Trung Quốc, một khi mở rộng sức mạnh của mình vượt ra ngoài biên giới, có thể tạo thành mối  hiểm họa da vàng cho tự do của thế giới, đơn giản vì “Trung Quốc sẽ có thêm một vùng đại  dương bổ sung cho nguồn tài nguyên của lục địa rộng lớn, một lợi thế mà nước Nga không may  mắn có được trong khu vực trụ cột này.” Lời tiên đoán đó được đưa ra cách đây 110 năm, nay  đang đúng. Trong bài “Cuộc chiến giàng quyền lãnh đạo thế giới” chúng tôi đã trình bày kế hoạch “Một Trung Đông Lớn Hơn” của Mỹ là biến 5 nước chủ chốt ở Trung Đông (trong đó có Saudi Arabia)  thành 15 nước để khống chế khối Hồi Giáo và và làm chủ khối lượng dầu lửa khổng lồ ở đó rồi dùng chiến tranh dầu lửa để làm bá chủ thế giới. Kế hoạch này được thực hiện từ 2006, nhưng  đến năm 2011 thì bị Nga và Trung Quốc chặn lại. Mỹ phải tạo ra vụ Ukraina để cô lâp Nga và tuyên bố “xoay trục vế Á Châu Thái Bình Dương” để ngăn chận sự trỗi dậy của Trung Quốc. Nhưng Mỹ không thể cùng một lúc vừa diệt nhóm Hồi Giáo cực đoan, vừa đối đầu với Nga và Trung Quốc, nên Mỹ phải tạm hòa hoãn với Trung Quốc. Lợi dụng thời cơ, Trung Quốc đẩy mạnh tham vọng chiếm Biển Đông của họ. Ngoài ra, để đề phòng Mỹ có thể dùng kho dầu lửa Trung Đông để lũng đoạn, trong hội nghị APEC tại Bắc Kinh, ngày 9.11.2014 Tổng thống Putin và Chủ tịch Tập Cận Bình đã ký 17 thỏa thuận, chủ yếu nhằm  thúc đẩy hợp tác năng lượng giữa hai nước. Một trong các thỏa thuận đáng chú ý nhất là dự án  xây dựng một đường ống cung cấp khí đốt từ Nga sang Trung Quốc trị giá 400 tỉ USD, cung cấp 38 tỉ mét khối khí đốt/năm. Như vậy dù Mỹ có chiếm được kho dầu Trung Đông, cũng khó dùng năng lượng để khống chế Nga và Trung Quốc. Trước tình trạng trên, Mỹ đang và sẽ đối  phó với Trung Quốc ở Biển Đông như thế nào? Bản báo cáo mang tên “Số liệu về Sức mạnh quân sự của Mỹ 2015” do Tổ chức Heritage Foundation công bố hôm 24.2.2015 đã khẳng định: Hoa Kỳ không có đủ khả năng tiến hành  hai cuộc chiến tranh lớn cùng một lúc. Theo đó, quân đội Mỹ sẽ thiếu trang bị để xử lý cả hai  cuộc xung đột lớn trong khu vực khi chúng xảy ra cùng một lúc. Vả lại, theo các nhà phân tích, chiến lược “cắt lát salami” của Trung Quốc đã không cho Mỹ có cớ để trực tiếp can dự bằng sức mạnh quân sự. Theo The Diplomat, để đối phó chiến lược của  Trung Quốc, Mỹ đã sử dụng chiến thuật “bêu xấu”, tức là công khai các hành động ngang ngược của Trung Quốc trên Biển Đông. Nhưng Mỹ đã vấp phải một đối thủ “đáng gờm” với  vũ khí lợi hại là “mặt dày mày dạn” của Trung Quốc, nên chiến thuật của Mỹ đã không có hiệu quả. Thách thức hiện nay đối với quân đội Mỹ là tìm ra chiến thuật để ngăn chặn những hành động  ở quy mô nhỏ của Trung Quốc mà không đẩy các tranh chấp cục bộ trở thành một cuộc xung  đột quân sự lớn hơn. Nhưng tờ The Diplomat nhận định: “Quân đội Mỹ hiểu rằng cần phải làm  nhiều hơn để ngăn chặn chiến lược “cắt lát salami” của Trung Quốc nhưng đáng tiếc là họ vẫn chưa biết phải làm thế nào”.