Các biến chuyển quan trọng trên thế giới trong 40 năm qua

             

Thái Công Tụng

1.Các biến chuyển chính trị
Trong vòng 40 năm qua, nhiều biến cố lớn xảy ra trên thế giới .Năm 1975, miền Nam Viet Nam mất , khiến hàng trăm ngàn người phải bỏ nước ra đi, phần lớn là vượt biên qua Mã Lai, Thái Lan, Indonesia . Một số được các tàu thuyền Na Uy, Phần Lan, Đan Mạch vớt thì định cư tại các xứ đó . Một quyển sách nói chi tiết về lịch sử lập cư và thành quả  nguời Việt  được giải thưởng của Hội Y sĩ Việt Nam (2014) đã được trao tặng cho tác giả Lâm Vĩnh Bình ở Montreal  

-Nói đến Âu Châu thì thời gian 40 năm qua cũng là chứng nhân của nhiều biến đổi quan trọng. Năm  1985, chính quyền cọng sản Ba Lan bị nhân dân trong nước lật đổ, dưới sự lãnh đạo của Công đoàn Đoàn Kết của. Lech Walesa . Tưởng cũng cần biết là Ba Lan là xứ rất nhiều tín đồ Công giáo và Đức Giáo Hoàng thời đó (1978) Jean-Paul II là người Ba Lan  và quân đội Sô Vìết không bao giờ can thiệp đàn áp các cuộc nổi dậy ở Ba Lan, khác với những chuyện tương tự xảy ra ở Hungary năm 1956 hoặc ở Tiệp Khắc năm 1968. Sự sụp đổ chính quyền cọng sản ở Ba Lan là tiền đề cho sự sụp đổ Cọng sản ở các nước Đông Âu sau đó: thực vậy, hết bức tường Ba Linh chia đôi thành phố bị nhân dân hai bên Đông và Tây  Bá Linh phá sập năm 1989 rồi đến những nước trước kia theo chủ nghĩa Cọng sản như Tiệp, Hungary, Roumany, Albany, Bulgary.. lần lượt tách ra khỏi quỹ đạo Sô Viết. Liên Bang Sô Viết tan rã . Gorbachev xuống, nhường chỗ cho Yeltsin rút hết quân lính Nga về nước.  Ngày nay, nước Đức đã thống nhất trong hoà bình. Âu Châu thống nhất với một quốc hội Âu Châu, với một tiền tệ thống nhất là Euro, không còn peseta của Espagne, lire của Ý, franc của Pháp, florin của Hà Lan, deutsche mark của Đức v.v., giúp thương mại trao đổi dễ dàng muôn vàn. Tiền Euro là tiền tệ chính thức trong 15 quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu
Cuộc sụp đổ của Liên Bang Xô Viết và các nước Đông Âu cũng đã giúp hai nước ở Phi Châu là Angola và Ethiopia thoát khỏi ảnh hưởng của Cọng sản, dù đã có lúc có hàng ngàn lính Cuba đóng quân ở đó. Và Viet Nam cũng nhờ vậy mà cởi mở hơn về mặt kinh tế, không còn hợp tác xã, không còn chế độ tem phiếu hay xin-cho v.v. như trước
-Nói đến Trung Đông là nghĩ ngay đến hai chủ điểm: dầu hoả và Hồi giáo.
Dầu hoả là tài nguyên chiến lược của vùng Trung Đông nên nhiều đại cường đều có quyền lợi sinh tử ở đó . Điển hình là năm 1979, nhà vua Iran bị lật đổ  với sự lãnh đạo tinh thần của giáo chủ Ayatollah Khomeini vì cho rằng nhà vua phục vụ cho quyền lợi dầu hoả Mỹ; vua Iran qua Mỹ chữa bệnh và một số thanh niên sinh viên Iran biểu tình chiếm Toà Đại sứ Mỹ, bắt hàng chục nhà ngoại giao trong toà Đại sứ làm con tin để đòi Mỹ giải giao nhà vua về nước. Rồi Iran lại bị xứ láng giềng là Irak tấn công khiến Iran cũng muốn hoà giải với Mỹ nên cùng  Mỹ ký thoả ước tại Alger để thả con tin, đúng ngày Tổng Thống Reagan nhậm chức tháng giêng năm 1981.
Và cũng chính vì dầu hoả mà Irak thời Saddam Hussein tấn công xâm lăng Koweit (1991), viện cớ là nước này đào nghiêng xuống một giếng dầu vào vùng đất Irak để lấy dầu và Tổng Thống Bush (Bush cha) cũng lí do đó mà tấn công phản chiếm lại Koweit vì Koweit có nhiều tài nguyên dầu hoả. Đến đời Tổng Thống Bush (Bush con), chiến tranh Irak  lại xẩy ra từ năm 2003 giữa một bên là Lực Lượng Đa Quốc Gia do Hoa Kỳ dẫn đầu và một bên là chính quyền Saddam Hussein (ban đầu) và các lực lượng nổi dậy (về sau).
  -Nói đến Hồi giáo thì Hồi giáo lại có hai dòng:  dòng Shia và dòng Sunni . Hai giáo phái này thù chống  nhau từ xưa. Xứ Iran thì hầu như là dân theo Shia; Irak thì chia rẽ hơn vì có phe Sunni (như Saddam Hussein), có phe Shia nên đến nay vẫn chưa yên. Ngoài ra, những tổ chức cực đoan Nhà nước Hồi giáo (viết tắt là IS, Islamic State) ở Trung Đông và Boko Haram ở châu Phi cũng chỉ là sự tiếp nối của các cuộc khủng bố khác trong đó nổi bật chính là sự kiện quen gọi là sự kiện 911: vào ngày 11 tháng 9 năm 2001, không tặc Hồi giáo cướp máy bay đâm vào Toà Tháp Đôi của Trung Tâm Thương Mại Thế Giới ở New York và ngay tại Lầu Năm Góc của Bộ Quốc Phòng Mỹ, khiến cho gần 3 ngàn người chết
-Nói đến Bắc Phi thì cách mạng hoa lài  ở Tunisia (Tunisia dùng hoa lài làm biểu tượng) xảy ra  vì thất nghiệp tràn lan; tiếp sau đó, tại  xứ bên cạnh là Libya cũng nhân dân  nổi dậy lật đổ Tổng Thống là Khadafi; sau đó là cách mạng bên Ai Cập 2011. Bài học cho thấy chính thể nào, dù quân đội, dân sự hay tôn giáo mà không giải quyết được trì trệ kinh tế, kéo theo thất nghiệp thì không thể nào đứng vững
-Nói đến Á Châu thì Trung Quốc càng ngày càng muốn khẳng định vị trí cường quốc tại Thái Bình Dương với tuyên bố chủ quyền trên đảo Senkaku giáp ranh với Nhật Bản, trên Biển Đông với Viet Nam và Philippines, vì các vùng biển đảo trên chứa nhiều dầu khí và hải sản .. Nhiều nước bắt đầu lo ngại nên Hoa Kỳ, với tư cách là một cường quốc Thái Bình Dương  cũng đã chuyển trục sang Châu Á với trấn đóng luân phiên Thuỷ quân lục chiến ở Australia, hoặc tàu chiến ở Singapore
2 .Các biến chuyển về tài nguyên.
Với sự  biến đổi khí  hậu toàn cầu do sự  phát thải khí  nhà  kính của xe cộ, của nhà máy v.v. gây ra chỗ này thì hạn hán, chỗ kia thì bão lụt, ngày nay năng lượng xanh như năng lượng gió, mặt trời, địa nhiệt, khí sinh học đang dần dần thay thế năng lượng từ than đá và cũng góp phần vào tiết kiệm năng lượng truyền thống. Ngoài nhiên liệu xăng dầu trong các giếng dầu trong đất hay dưới biển, ngày nay, đá phiến chứa dầu cũng đang được khai thác nhất là tại Mỹ. Trong tương lai gần, sẽ có xe hơi chạy bằng điện, giúp giảm đi sự phát thải khí nhà kính và đồng thời giảm đi nhu cầu xăng dầu
3. Các biến chuyển về  khoa học và kỷ thuật
Chỉ trong vòng 40 năm qua, ta chứng kiến nhiều phát minh trong khoa học-kỷ thuật giúp ích nhiều cho cuộc sống: công nghệ điện tử, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ nano ..Và các công nghệ hiện đại này có được là nhờ những phát minh trong khoa học-kỹ thuật cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20..
Công nghệ điện tử với sự ra đời của máy tính điện tử được sử dụng trong mọi hoạt động kinh tế và đời sống xã hội, trong đó mọi tiếng nói, mọi hinh ảnh, mọi mặt chữ đều có thể được số hoá . Với số hoá theo lối nhị phân, mọi thông tin có thể được mã hoá chỉ với hai con số là 0 và 1 .Nhờ vậy, thông tin được truyền tải nhanh chóng, từ lục địa này sang lục địa khác trong nháy mắt .Ta có thư viện số (digital library),  sách số hoá, máy ảnh số (digital camera), truyền hình số (digital television). Nhiều tài liệu dày cộm hàng chục ngàn trang nay gói ghém trong một dĩa DVD, nên tồn trữ không choán chỗ . Tài liệu giáo khoa, sách in trên Amazon,  trả tiền bằng thẻ điện tử  là vài ví dụ về thế nào là một kỷ nguyên thông tin, về một xã hội số hoá.
Trước kia, viết bài phải dùng máy đánh chữ, nếu muốn thêm hay bớt chữ thì phải đánh lại toàn trang nhưng với máy điện toán ngày nay, nhờ các lập trình khoa học có trong bộ nhớ,- tức xem như não bộ con người-, ta có thể bỏ, thêm, cắt, dán các hình ảnh minh họa bất cứ chỗ nào. Có thể đánh số trang và in ra hoặc gửi cho bạn bè, nhà in . Mọi hồ sơ có thể giữ trong dĩa cứng (hard disk) như vậy, tiết kiệm giấy và như vậy, khỏi đốn cây rừng làm bột giấy, tiết kiệm tài nguyên rừng.
Trước kia, chụp hình xong phải rửa hình, rồi dùng dung dịch hoá học để định hình trong phòng tối; ngày nay, chụp hình xong là thấy ngay hình, tiết kiệm giấy in ảnh và chất hoá học để rửa ảnh.
Trước kia, điện thoại từ nước này sang nước kia tốn rất nhiều tiền còn ngày nay, với điện thoại không dây, với i-pad, có thể điện thoại với hình ảnh người thân cùng hiện ra trong nháy mắt
Công nghệ điện tử còn tạo điều kiện giúp người dân thường tiếp cận các giấy tờ hành chánh như khai thuế lợi tức hàng năm, điền các hồ sơ và  gửi thẳng  cho các cơ quan chính quyền, giúp tránh tham nhũng. Các bản đồ số hoá ghi chép sổ địa bộ, đường sá, địa chỉ giúp tìm kiếm dữ kiện dễ dàng nhanh chóng.
Công nghệ sinh học. Với dân số càng ngày càng đông, lương thực đóng vai trò chính yếu vì thiếu lương thực sẽ gây ra nạn đói . Đất đai nông nghiệp thì càng ngày càng ít đi vì quỹ đất còn dùng cho đô thị hoá, xây cất nhà cửa, đường sá, kênh mương, rừng cây.. Như vậy, hoa màu phải có năng xuất cao, chống được sâu bệnh ..Một nền công nghệ ra đời: đó là  công nghệ sinh học đang được ứng dụng vào trong rất nhiều các lĩnh vực của cuộc sống. Với công nghệ sinh học, các nhà khoa học đã tạo ra cây trồng biến đổi gen và hiện nay, nhất là tại Mỹ và Canada, đã có hàng trăm ngàn hecta trồng nhiều giống bắp, bông vải, cà chua có biến đổi gen. Với công nghệ sinh học, họ cũng sử dụng công nghệ DNA tái tổ hợp để tạo ra nhiều giống cây, giống hoa có nhiều đặc tính tốt hơn, đẹp hơn cũng như các dược phẩm cần cho loài người ..
Vì vậy, phải cần sự đa dạng sinh học để có nhiều gen khác nhau, hầu tìm gen thích nghi để tạo giống kháng sâu, kháng bệnh .. Ngày nay, công nghệ sinh học đang được ứng dụng vào trong rất nhiều  lĩnh vực của cuộc sống. Ví dụ trong ngành y học, tế bào gốc tức các tế bào nền móng từ đó có thể tạo ra nhiều cơ quan khác nhau trong con người
Công nghệ vật liệu mới.  như các vật liệu composite nhẹ hơn nhôm và bền hơn. Những vật liệu mới cho phép đổi mới và chế tạo những máy móc mới.
Công nghệ nano là ngành công nghệ liên quan đến việc thiết kế, phân tích, chế tạo và ứng dụng các cấu trúc, thiết bị và hệ thống bằng việc điều khiển hình dáng, kích thước trên quy mô nanomet  (nm, 1 nm = 10−9 m)
Công nghệ robot bao gồm thiết kế, chế tạo các cổ máy hoạt động như con người , thay con người trong những hoạt động như tháo ngòi nổ bom, mìn, thăm dò các tàu bị đắm sâu dưới biển, cũng có thể thay con người trong các tiến trình sản xuất như ráp máy, phun sơn ..
Công nghệ không gian dùng tên lửa để phóng vào quỹ đạo các trạm vũ trụ, các phi thuyền không gian, các vệ tinh, giúp ích cho tiên đoán thời tiết, hệ thống định vị GPS, truyền hình.. . Các ảnh viễn thám chụp từ không gian giúp thiết lập bản đồ (địa hình và chuyên đề), thăm dò địa chất (cấu trúc trên mặt và bên trong lòng đất). Toàn cầu hoá như Internet không thể hiện hữu  nếu không có công nghệ không gian  với các vệ tinh bay quanh trái đất để nhận và phát tín hiệu .
Để kết luận, các phát minh trong vòng mấy chục năm gần đây giúp  giảm hẳn tiêu hao năng lượng và nguyên liệu, giảm tác hại cho môi trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của sản xuất.
Trong 40 năm qua, toàn cầu hoá đã trở thành hiện thực với các hiệp định tự do thương mại, giúp trao đổi hàng hoá dễ dàng giữa nước này với nước khác. Trao đổi thông tin, liên lạc qua mạng Internet xuyên biên giới trên các mạng lưới xã hội như facebook trở nên rất phổ thông .Với toàn cầu hoá, thế giới càng ngày càng nhỏ . Toàn cầu hoá có nghĩa là thị trường sẽ tự do trong các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, đầu tư, giao thông vận tải v.v. Đã hình thành hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương gọi tắt là TPP  tức  Trans-Pacific Partnership  với các nước gồm có Nhật, Úc Châu, Tân Tây Lan, Mã Lai, Singapore, Brunei, Việt Nam, Canada, Mexico, Chile, Peru tức là những xứ ở Vành Đai Thái Bình Dương.
Toàn cầu hoá bao gồm nhiều lãnh vực nhưng riêng trong lĩnh vực kinh tế tài chính, có thể tóm lược trong 4 chữ D sau đây cho dễ nhớ.
.Délocalisation . Toàn cầu hoá  đòi hỏi cạnh tranh về giá cả, về phẩm chất; không xứ nào độc lập về kinh tế được hết vì không xứ nào có đủ nguyên liệu để sản xuất sản phẩm. Nhiều nhà máy dời chỗ để tận dụng giá nhân công rẽ hơn và gần nơi tiêu thụ hơn .
.Déréglementation . Sự giải toả các quy lệ (déréglementation hay deregulation) có nghĩa gỡ bỏ sự can thiệp của nhà nước, tư hữu hoá những công ty quốc doanh.
.Désintermédiation . Không cần trung gian vì với toàn cầu hoá, các thông tin có sẵn trên mạng. Các cổ phần, cổ phiếu bán tự do ai mua vào, ai bán ra cũng được. Mọi dịch vụ ngân hàng phụ thuộc vào truyền thông mà truyền thông tiến đến mọi nhà, hang cùng ngõ hẽm nhờ máy vi tính, nhờ truyền hình, nhờ truyền tin, nên những dịch vụ tài chánh được thực hiện nhanh chóng trên liên mạng, trên trực tuyến e-commerce, và sự giao lưu xuyên quốc gia trao đổi thông tin trên Liên Mạng Toàn Cầu rất nhanh chóng.. Hiệp định TPP nói trên được xem như một phương tiện hữu hiệu để dần dần giải quyết những vấn đề giao dịch thương mại khó khăn còn tồn đọng của các nước có liên quan trong khu vực Á Châu-Thái Bình Dương trong lúc sự giao dịch thương mại trên thế giới đang gia tăng nhanh.. Đối với các doanh nghiệp Mỹ khi thực hiện cái hiệp định thương mại này là một dịp đẩy mạnh sự cạnh tranh công bằng, tôn trọng luật lệ với nhau để bảo vệ bản quyền, giấy phép sản xuất, và bằng phát minh để giải quyết tệ nạn làm hàng giả, hàng nhái
 Décloisonnement. Trước kia, các thị trường có hàng rào thương mại bảo hộ, nhưng với toàn cầu hoá, không còn hàng rào che chở nên thị trường rộng mở, từ hàng hóa đến dịch vụ,  đông người tiêu thụ hơn, kéo theo sản xuất mạnh hơn, làm giảm thất nghiệp. Vì các hàng rào thương mại giữa các nước bị xoá bỏ nên  các dòng tài chính di chuyển dễ dàng, tạo vốn đầu tư cho các nước có môi trường đầu tư tốt, thông thoáng, có nguồn nhân lực giỏi.
Như vậy, toàn cầu hoá đưa đến những điểm lợi về tin tức, về thời gian, về phồn vinh nhưng cần tránh các điểm sau đây, tóm gọn trong 4 L
Ruthless: hiện nay, hố cách biệt giàu/nghèo giữa các nước phát triển và các nước chậm tiến  qúa sâu đậm. Hố cách biệt người cùng một nước, nhiều người qúa giàu, nhiều kẻ qúa nghèo. Do đó cần có phát triển hài hoà sao cho các thành tựu phát triển kinh tế cũng phải được phân phối đồng đều : quyền được săn sóc khi bệnh tật, trẻ thơ như người già yếu được chăm sóc bảo vệ, được giáo dục. Do đó, phải dùng tiền hưởng lợi từ tiến trình toàn cầu hoá để tái đầu tư vào nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển khoa học, tạo việc làm, bảo trợ an sinh xã hội, mục đích là giảm hố cách biệt giàu- nghèo, nông thôn-thành thị
Rootless: phát triển nhưng phải giữ căn tính, bản sắc văn hoá các dân tộc, phải biết gạn đục khơi trong, tìm lại những giá trị truyền thống trong văn hoá như hiếu thảo, hoà đồng, trọng thầy, yêu chuộng bề dày của lịch sử văn hoá ông cha để lại .
Jobless: phát triển nhưng tạo công ăn việc làm, chứ không phải phát triển với các dự án không tạo thêm công việc. Điều này cũng hàm nghĩa giáo dục liên tục để đào tạo nhân công thích nghi với sự thay đổi mau lẹ của thị trường quốc tế
Futureless: phát triển nhưng phải lo bảo toàn môi trường vì chính môi trường như đất, nước, rừng phải được sử dụng trong đường lối phát triển bền vững để cho các thế hệ sau này còn được hưởng dụng. Không thể để tiêu chuẩn lợi nhuận tối da trên tiền đầu tư mà phá hủy môi trường, lấn chiếm những gì cho các thế hệ mai sau, tóm lại phát triển với bộ mặt con người
Voiceless: phát triển nhưng trong sự trong sáng, tự do ngôn luận, tự do tín ngưỡng khiến người dân nào cũng có thể nói mà không sợ bị bắt bớ, giam cầm.