GS Thái
Công Tụng
Thời tuổi trẻ
thì giáo dục là trung tâm còn đến tuổi già thì
trung tâm phải là sức khỏe . Hai vấn đề giáo dục
và sức khỏe chính là bận tâm nhất của chính phủ
Quebec hiện nay nên trong ngân sách hàng năm của Quebec, hai
Bộ chiếm ngân sách nhà nước nhiều nhất chính là Bộ
Giáo Dục và Bộ Y tế .
Xã hội Tây phương càng ngày
càng lão hoá vì tuổi thọ càng ngày càng tăng do nhiều
yếu tố như tiến bộ khoa học kỹ thuật nhưng người
càng già thì chi phí y tế càng nhiều hơn vì người già
thì dĩ nhiên hay đau ốm hơn. Đau ốm này không những thể
chất mà còn tinh thần.
sức khỏe cơ th‹:
khỏe mạnh;
sức khỏe tâm thần: vui
đời, lạc quan;
sức khỏe xã hội: hòa
hợp với xã hội, cộng đồng.
Nói khác đi, sức khỏe phụ
thuộc nhiều vào môi trường. Môi trường không chỉ là
môi trường thiên nhiên mà còn bao gồm cả môi
trường nhân văn
1.Môi
trường thiên nhiên
Nó bao gồm những
yếu tố thiên nhiên như trái đất, khí hậu, mưa, gió,
mặt trời, cây cỏ, chim muông v.v..
1.1.-Khí
hậu tác động lên trồng trọt hoa màu đã đành
mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe con người . Vài ví
dụ : xứ Canada mỗi năm có bao nhiêu tháng nắng. Mùa lạnh
kéo dài với băng tuyết ngoài đường khiến người già
không những dễ đau nhức khớp xương, dễ té, dễ bổ
mà người già càng dễ bị buồn rầu. Tại Pháp, cách
đây 2 năm, có trên 25 000 cụ ông, cụ bà chết vào mùa
hè vì nóng.. Đầu mùa đông, người lớn tuổi đều đi
chích ngừa trị cảm cúm. Các danh từ thông dụng như
cảm lạnh, cảm nóng vô hình chung cũng nói lên ảnh hưởng
khí hậu đến sức khỏe con ngưòi .Các sự thay đổi khí
hậu toàn cầu chỗ này gây lụt lội nhiều hơn, bão gió
mạnh hơn, chỗ kia hạn hán gắt hơn, mùa màng bị thất
bát, khiến nhiều nơi dân phải chọn di cư đi nơi khác
tạo ra một thứ di dân mới được mệnh danh là di dân
môi trường
1.2-Không
khí ô nhiễm với khói xe, khói nhà máy làm các
bụi lơ lửng trên không cũng nhiều, gây dị ứng và khó
thở. Mỗi năm, vào đầu xuân, chúng ta dễ bị dị ứng
với các phấn hoa với sổ mũi, chảy nước mắt . Đọc
báo gần đây hơn, có nhiều cuộc tụ họp dân Quebec phản
đối sự thiết lập các trại nuôi heo vì sợ không khí
các vùng xung quanh bị hôi hám ô nhiễm, sợ dòng nước
cuối nguồn bị ô nhiễm .Một nghiên cứu mới đây của
các nhà khoa học Âu châu cho thấy các người dân sống
trong các khu vực ô nhiễm thường bị mắc bệnh về
đường hô hấp, phổi và ngoài ra, còn bị mắc bệnh tim
mạch cao hơn 40% so với nhóm dân sống ở nơi có không
khí trong lành.
1.3 Mặt
trời cũng ảnh hưởng đến sức khỏe con người
.Chẳng thế mà dân Canada hàng năm nhất là người già
phải di chuyển xuống Florida ở 5-6 tháng để có bầu
trời nắng ấm, tiêu pha hàng tỷ Mỹ kim, giúp cho nền
kinh tế tiểu bang Florida . Nhiều người đi Cuba, Dominican
Republic, Mexico như Cancun cũng chính là đi tìm nắng ấm
mặt trời .
1.4. Nước
cũng tác động lên sức khỏe con người .Trong thành ngữ
dân gian Việt Nam có những danh từ như vùng nước độc,
lam sơn chướng khí, vô hình chung cũng cho thấy nhận
định người dân với tác động của môi trường. Đọc
báo ta thấy gần đây, chính phủ Canada đã phải di chuyển
nhiều làng thổ dân trên miền Bắc Ontario vì dòng nước
uống bị ô nhiễm. Người da đỏ ở Canada hàng ngàn năm
nay thường nói 'nước là dòng máu của Trái Đất', đủ
thấy tầm quan trọng của nước.
1.5.
Rừng cây cũng ảnh hưởng đến sức khỏe con
người . Như vậy là vì rừng toả ra oxy trong lành và
cũng hút bớt khí cacbonic độc hại, giúp cho hô hấp.
Rừng là buồng phổi thứ hai con người .Rừng giúp bảo
vệ đất mà nếu đất mất phì nhiêu do xói mòn thì
không có thực phẩm, gây ra nạn đói kém.
Rừng không phải
chỉ là tài nguyên hay môi trường vật lý mà rừng là
tâm linh, là cõi vĩnh hằng, là cõi sâu thẳm của nội
tâm, là 'một cõi đi về' .
1.6. Đất
là một yếu tố quan trọng trong môi trường thiên nhiên
vì đất là nơi nuôi dưỡng loài người, cây cỏ, muông
thú . Nếu ta bảo vệ đất, chăm sóc thì đất sẽ giúp
nhân loại khỏi đói, khỏi khát. Nếu ta làm hư đất như
phá rừng thì đồi núi sẽ trọc, hoa màu sẽ thiệt hại,
gây ra đói kém .Động đất, núi lửa cũng làm chết hàng
chục, hàng trăm ngàn người .
Trên kia là những
yếu tố quan trọng của môi trường thiên nhiên. Với
cảnh phố phường chật hẹp, người đông đúc, với sự
đô thị hoá, con người hầu như đã sống trong một môi
trường giả tạo, với các nhà ximăng, với các toà cao
ốc mênh mông nên không có cơ hội tiếp xúc với mặt
đất . Thành phố thiếu không gian xanh, không khí ngột
ngạt sau một ngày làm việc, về nhà lại ở trong 4 bức
tường, với ánh sáng đèn điện, với máy điều hoà
không khí, quạt điện ..tạo ra con người mệt mỏi, mất
năng lượng, chán nản ..Trong các đô thị lớn thì đâu
đâu cũng có hiện tượng BMW (Bus, Metro, Work) nên lại
càng ít vận động. Con người miệt mài phố thị với
cát bụi đô thành chẳng bao giờ nghe được tiếng ve,
cảnh mặt trời lặn, những con đường lẫn vào mây, quờ
tay là hái được sương mù, 'người ngồi xuống mây
ngang đầu ', không còn được nghe tiếng sáo diều
trong đồng vắng, không còn thấy trăng lên với cảnh
'đêm qua ra đứng bờ ao, trông cá cá lặn, trông sao
sao mờ', không còn cảm nhận các cảnh 'sông dài
trời rộng bến cô liêu ' và cuộc sống đô thị, thì
nhà nào biết nhà đó, chỉ lo bon chen, tiêu thụ qúa sá,
mà không nhận ra cái kiếp mong manh của kiếp người, cái
mong manh của hạnh phúc thoáng qua 'đời sao im vắng,
như đồng lúa gặt xong, người về soi bóng mình, giữa
tường vắng lặng câm ' .
Do đó, muốn lấy
lại thăng bằng, con người ngày nay lại càng cần đi tìm
những khu rừng, những nọn núi cao vì chỉ ở đó, họ
mới cảm thấy mình tan biến trong cái tĩnh lặng uyên
nguyên. :
Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn,
người đến chốn lao xao
Chính vì sống xa rời thiên
nhiên là nơi cưu mang của con người nên thân tâm biến
loạn do đó, ta cần tìm lại mối liên hệ chân chính với
thiên nhiên, tìm lại niềm yêu thương lặng lẽ của
đất, những khoảnh khắc đầy phù sa của dòng sông đang
trôi khuất, những giọt sương mai lấp lánh, những dòng
sông hiền hoà, những cánh dồng ngào ngạt đơm bông, để
tinh thần được thảnh thơi như Nguyễn Công Trứ đã
viết:
Người ta ở
trong phù thế
Chũ vô cầu là
chữ thiên nhiên
do đó chúng ta
nên tiếp xúc với thiên nhiên như rừng cây, suối nước,
màu xanh của bầu trời vì thiên nhiên là bà mẹ của ta.
Đi bộ trong các
công viên, thiền hành tìm được sự yên tĩnh, thanh thản
nội tâm, giữ được trạng thái tâm lý cân bằng trong
nhịp sống xô bồ căng thẳng, mệt mỏi nhờ vậy an định
nội tâm, an lạc . Nó giúp đẩy lùi và làm chậm lại
tiến trình suy thoái cơ thể : bớt bệnh vì có không khí
thở, bớt đau nhức, bớt phì nộn là điều kiện dẫn
đến các bệnh khác như tiểu đường, cao huyết áp...
Đi bộ ra đi khi
trời vừa sáng, đi bộ dưới vòm cây, trong công viên
giúp điều hoà hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ tiêu
hoá, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và sức khỏe
tâm hồn, cả Thân lẫn Tâm.. Ngoài đi bộ, người lớn
tuổi phải vận động cơ thể như tập thể dục, tập
Tai Chi, tập khí công v.v.
Chính vì con người
càng xa rời Thiên Nhiên nên hiện nay trào lưu trở về
với Thiên Nhiên càng mạnh:
Các tu viện Thiền,
các làng Thiền, các môn phái sử dụng Thiền như là
trọng tâm sinh hoạt nẩy nở càng ngày càng nhiều, chính
là để phản ứng lại với nếp sống xa rời các chuẩn
mực của thiên nhiên. Các môn yoga, tập thở, y khoa mềm
(médecine douce), các sách về tâm linh, nói về sự tu dưỡng
tinh thần cho vững chãi trước những vòng xoáy của cuộc
đời đầy cung bậc ngọt bùi cay đắng, đầy chuỗi vui,
buồn, yêu thương, giận hờn .. bán rất chạy. Thiền
hành trong những chốn âm u tĩnh mịch, du lịch sinh thái
giúp con người tìm lại mối liên hệ với thiên nhiên.
Nếu
'người buồn cảnh có vui đâu
bao giờ'' thì ngược lại ngoại
cảnh nghĩa là môi trường sống xung quanh ta cũng ảnh
hưởng đến con người, không những về tinh thần mà còn
thể chất.
Ngoại
cảnh không bị ô nhiễm, với không khí trong lành, nước
chảy, thông reo giúp cho tâm an bình, tạo điều kiện giúp
con người thoát tục dễ dàng hơn, tâm hồn không khuấy
động, không tà kiến, buông xả được các bụi bặm phù
du phiền muộn của cái tôi để hoà mình vào nhịp sống
bao la của vũ trụ, giúp ta dễ đồng nhất với vũ trụ,
cảm nghiệm lẽ trời trong tĩnh lặng để buông xả, để
phá chấp và giúp con người tìm về bản tâm thanh tịnh
của mình, tìm lại được thăng bằng thảnh thơi và nhờ
vậy, giúp con người bớt ưu phiền, bớt căng thẳng.
Thế nhưng, với sự gia tăng dân số, với kỹ nghệ hoá,
thăng bằng thiên nhiên mà Tạo hóa đã phú cho Trời Đất
càng ngày càng bị thương tổn nên tạo ra các biến đổi
khí hậu toàn cầu, gây các hậu quả như ngày nay với
các trận bão nối tiếp nhau không dứt, rồi hạn hán, sa
mạc hoá v.v tạo ra một 'en-trô-pi
sinh thái '. (ecological
entropy)
2. Môi
trường nhân văn
Vẽ những vòng
tròn đồng tâm, môi trường nhân văn từ trong ra ngoài có
thể kể con cháu, bạn bè, người đồng hương, láng
giềng, hội đoàn v.v.
Người lớn tuổi
thường cô đơn thể chất (vợ chết/chồng chết) và cô
đơn tinh thần (buồn phiền, bi quan), chưa kể đến bệnh
già, nên càng dễ bị tổn thương. Các nỗi cô đơn này
vừa là cái nhân, vừa là cái quả của nhiều đau khổ.
Con cái hoặc ở xa hoặc không có thì giờ chăm sóc cha mẹ
.Người già mà ở nhà già, gặp toàn người bản xứ
không cùng cảm thông vì văn hoá khác, ngôn ngữ khác thì
tinh thần lại càng xuống mà tinh thần xuống thì cơ thể
cùng xuống theo .
Ngày nay, đô thị
hoá, kỷ nghệ hoá giúp con người thoát khỏi cảnh lam lũ
đồng áng, đầu tắt mặt tối ở chốn bùn lầy nước
đọng, đem đến cho ta nhiều tiện nghi văn minh: liên lạc
nhanh hơn, thông tin nhanh hơn. Con người ở thời đại
công nghiệp này có tâm trí luôn luôn bị động như
robot suốt ngày, làm việc lắp ráp các bộ phận trong
dây chuyền sản xuất từ máy điện toán đến ráp xe
hơi, máy bay, mọi công đoạn đều lớp lang, có thời
lượng quy định. Sự tiến bộ kỹ thuật từ nhiều thập
niên gần đây với sự tăng tốc, cái gì cũng Express, nào
là ExpressPost, Fast food, Café Express.. làm phá vỡ cấu
trúc các xã hội cổ truyền làm con người không có thì
giờ rãnh rổi tìm lại mình, tra vấn về cuộc đời mình
.
Và chính sự phát
triển này lại cũng manh mún hoá những cá nhân.
Cuộc sống xô bồ
ngày nay làm con người cứ chạy đua theo vật chất, theo
tiêu thụ, y như người cứ uống nước mặn ngoài biển
khơí, mà càng uống thì càng khát:
Chúng ta ngày
nay sống thọ hơn nhưng sống ít ý nghĩa hơn
Chúng ta chinh
phục được vũ trụ nhưng không thắng được cõi lòng
Giải trí thì
nhiều mà niềm vui thì ít
Đây là thời
đại của thu nhập gấp đôi nhưng chia ly thì lại nhiều
Cuộc sống tiện nghi hơn nhưng ít thời gian nhàn rỗi hơn
Và đó chính là
nghịch lý của thời đại ta đang sống, hôm nay và bây
giờ . Phát triển kỷ thuật cũng có nghĩa là thời gian
bị đo lường, chắt bóp làm biến đi nhịp sống an nhiên
tự tại. Sự gia tăng các phuơng tiện truyền thông đi
cùng với sự nghèo nàn về truyền thông giữa các cá
nhân: con người sống bên cạnh nhau nhưng không sống với
nhau. Hai giới từ 'bên cạnh' và 'với' nghe
tuy đơn giản biết bao nhưng lại có tầm quan trọng biết
bao !
Bữa cơm sum họp
trong gia đình vắng dần, vì người về trước, kẻ về
sau, các người cùng gia đình không có dịp trò chuyện để
chia sẻ. Người già ít được trò chuyện với con cái, ở
trong không gian nhỏ hẹp không mấy khoáng đảng, làm xuất
hiện bệnh mất trí, lú lẩn sớm.
Trong các làng mạc
xưa kia, do điều kiện sống cần tương trợ lẫn nhau
nên tối lửa tắt đèn có nhau, họ xem nhau như người
trong một gia đình .Họ cùng nhau thực hiện trồng trọt,
cấy cày . Ngày nay, đô thị hoá, hàng triệu người chen
chúc trong các thành phố lớn, họ sống để làm việc
cho có tiền; gặp gỡ, thảo luận, chuyện trò cũng xem
như mất thời gian. Với các phương tiện hiện đại với
điện thoại, truyền hình, xe hơi riêng, con người càng
cá nhân hơn, phát triển tính nghi ngờ ngay cả với người
ở 'ấp' bên cạnh rồi từ đó tăng thêm nỗi cô đơn.
Do đó xã hội
ngày nay ngày càng đánh mất tình người và cuộc sống
hoạt động như một cỗ máy vô tri .
Tiếp xúc với môi trường nhân
văn: chuyện trò, giải khuây, cười vui có thể hoá giải
buồn và cô đơn, tìm an lạc tâm hồn. Đó là sức khoẻ
tinh thần. Người lớn tuổi cảm thấy hạnh phúc khi còn
có thể giúp đỡ cho con cháu : giữ cháu, đưa cháu đi
học về, dạy dỗ cho cháu học thêm Việt ngữ giúp người
già giảm bớt căng thẳng vì thấy nụ cười của đứa
bé, trao tình thương. Đến đây, người viết nhớ lại
chuyện có thực 100% ở Phi Châu .Năm 1987, tôi có dịp đi
làm ghé qua thủ đô Dakar xứ Senegal. Đang lướt qua tờ
báo địa phương ngày đó (hình như báo đó tên là Le
Soleil), tự nhiên tôi thấy các dòng chữ Saigon, Gia Định,
Lăng Ông, Dalat v.v.Bèn hỏi lân la thêm thì biết tác giả
truyện ngắn đó là một phụ nữ lai hai dòng máu :
Sénégal và Việt . Tôi có phone hỏi thăm bà ấy thì bà
kể qua lai lịch và nói đưọc tiếng Việt nhờ bà ngoại
và chính nhờ bà ngoại kể các chuyện củ nên mới vận
dụng trí tưởng tượng để viết !!Tập truyện ngắn
của bà này sau đó được giải thưởng văn học Sénégal
.
Người lớn tuổi
cũng phải có niềm
tin, niềm tin vào các bậc tối cao như Phật, như
Chúa, như Thượng đế v.v.Những con mắt buồn phiền,
xin cấy lại niềm tin vì mất nìềm tin là mất tất
cả. Có niềm tin, giúp ta chuyển hoá các loạn tâm, loạn
tưởng giúp tâm an nhiên tự tại trước các cơn bão tố
trong cuộc đời.
Tiếp xúc với
bạn bè, với người đồng hương cũng giúp ta có những
hoài niệm chung, giải toả căng thẳng, hoá giải nỗi
buồn. Làm thiện nguyện giúp trẻ em, trò chuyện với
người già cô đơn trong khu phố mình ở, chở người cần
đi bệnh viện, đi xin tiền già cũng giúp ta phát triển
tâm Từ, tâm Bi.
Từ
là hiến tặng hạnh phúc. Bi
là làm cho người ta bớt khổ.Về phương diện tâm thần,
ta nhận thấy khi ta từ bi hơn thì tâm ta dễ bình an hơn
. Nên nhớ muốn gia đình hạnh phúc thì trước tiên mình
phải hạnh phúc trước đã vì nếu người lớn tuổi
cảm thấy luôn luôn mệt mỏi, bất an, cáu kỉnh, hạnh
phúc sẽ không bao giờ đậu ở bậc thềm nhà bạn.
Đau khổ đi liền
với kiếp nhân sinh. Chẳng thế mà nhà Phật thường nói:
đời là biển khổ . Bác sĩ trị được cái đau, còn cái
khổ chỉ cá nhân ta mới tự chữa lấy.
Sống trên đời
như trong một quán trọ, sống gửi thác về, đúng như
các câu hát:
-Con chim ở đậu
cành tre
Con cá ở
trọ trên khe nước nguồn
-Chiều nay em đi
phố về
thấy đời
mình là những quán không
Bàn im hơi bên
ghế ngồi
-Em đi qua chuyến
đò ơi a thấy con trăng đang nằm ngủ
Con sông là quán
trọ mà trăng tên lãng du
Em đi qua chuyến
đò ới a vui như ngày hội
Tôi xin làm quán
đợi buồn chân em ghé chơi
-Tôi nay ở
trọ trần gian
Trăm năm về
chốn xa xăm cuối trời ( Ở trọ )
Biết cuộc đời
chỉ là một quán trọ, sống gửi thác về nên xin cứ
thanh thản như mây, xin đừng quá vui cũng chẳng quá buồn,
rắc rối làm chi những điều đơn giản, nên buông xả,
phá chấp, an nhiên tự tại, giúp thân và tâm cả an lẫn
lạc. Tâm an là yếu tố quan trọng để ta khoẻ mạnh.
Khi chúc nhau sức
khỏe, có nghĩa không những sức khỏe thể chất mà còn
sức khỏe tinh thần. Sức khỏe tinh thần có nghĩa tinh
thần lạc quan, thoải mái, thư giãn. Bác sĩ cần cái lạc
quan của mình thì dễ chữa trị hơn vì lạc quan tinh
thần giúp cơ thể đề kháng với bệnh tật dễ dàng hơn
.
Trong Phật học,
ta thường nghe Từ, Bi, Hỉ, Xả .Trên kia đã nói về Từ
và Bi . Còn Hỉ
là có niềm vui trong lòng .
Xả trong cụm
từ Từ, Bi, Hỉ, Xả. Xả tuy là chữ cuối cùng trong cụm
từ đó nhưng không có nghĩa là không quan trọng. Không
chấp ngã, không cố chấp mà phải phá chấp, nghĩa là
Xả, xả bớt các sân hận, tị hiềm. từ đó nẩy sinh
thái độ phóng khoáng.
Xả là tập sống
trong sự bao dung, bao dung rộng lượng với mọi người
vì nhận thức đuợc là :
Thôi về đi,
đường trần đâu có gì
Tóc xanh mấy
mùa
Có nhiều khi,
từ vườn khuya bước về
Bàn chân ai rất
nhẹ, tưởng hồn những năm xưa (Phôi pha )
Đường trần đâu
có gì ! 'Đâu có gì' vì :
Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi
để một mai tôi về làm cát bụi
'Đâu có gì' vì: mọi vật
trên thế gian này đều vô thường, trống rỗng, không có
thực thể . 'Đâu có gì' vì : cuộc đời như một giấc
chiêm bao:
và rất ngắn:
'Ôi phù du, từng
tuổi xuân đã già, một ngày kia đến bờ, đời người
như gió qua', một câu trong bài hát nhan đề Phôi Pha
. Đời người như gió qua nên lại càng phải buông xả,
tâm không bám vào sự vật để dần dần tâm được
thanh tịnh, mà tâm thanh tịnh, sống an nhiên tự tại
chính là vectơ đến giải thoát .Tâm thanh tịnh giúp tránh
các ô nhiễm của tâm hồn
Ngày nay, những
người sống ở chốn ít ô nhiễm về bụi bặm, về
tiếng động, về nước, về không khí thì bớt căng
thẳng và sống lâu hơn người sống trong môi trường đầy
các loại ô nhiễm trên. Như vậy cũng có nghĩa là phần
lớn các bệnh hoạn không phải chỉ có uống thật nhiều
thuốc để trị bệnh mà thể dục, thư giản, ăn uống
cũng góp phần vào sự lành bệnh . Như vậy, có sự tương
quan giữa phương thức sống (mode de vie) và sức khỏe.
Các phương thức sống như không hút thuốc, tránh phì
nộn, thư giãn .. giúp bớt các bệnh tim mạch và các bệnh
do stress đem đến.
*
* *
Xin tóm lược các
điều vừa nói trong công thức sau cho dễ nhớ :
1
trung tâm: sức khÕe;
5
phải: phải vận động, phải có niềm tin, phải
lạc quan, phải buông xả, phải hoà ái;
3
quên: quên tuổi tác, quên bệnh tật, quên quá
khứ (mà chỉ sống trong hiện tại)
Chúng ta đang may
mắn ở Canada là xứ đất rộng, người thưa, rừng vàng,
bạc biển.
Dù biết xứ này
lạnh lẽo, nhưng lại không có bão nhiệt đới như
Florida, Louisiana, Mexico với các lụt lội hư hại nhà cửa.
Dù biết lạnh
nhưng xứ này không nằm trên vòng đai núi lửa, động
đất như Pakistan, Turkey v.v. .
Dù lạnh lẽo
nhưng nhờ cái lạnh mà chu kỳ lây lan của các muỗi
mòng, chuột bị gián đoạn.
Canada là nước
giàu nhất trong G8. Canada tiếp nhận di dân 9 lần nhiều
hơn Pháp, 3 lần nhiều hơn Đức .Nói ra đây là để vinh
danh xứ Canada đã đành nhưng cũng muốn nói là ta không
nên than vãn vì xứ này đất lành chim đậu nên mọi sắc
dân từ A (A như Angola) đến Z (Z như Zimbawe)
đều sinh sống bình đẳng ở xứ này.
Trong sinh hoạt
người lớn tuổi ngày nay, cần kiếm thăng bằng giữa
người và người trong xã hội : đó là nhân
quyển ; giữa người và thiên nhiên : đó là
sinh quyển và
có đời sống tâm linh sung mãn : đó là tâm
quyển . Nếu xã hội đạt được sự thăng bằng
của ba phạm trù vừa kể, thì chính đó là cõi cực lạc
của môi sinh và cõi cực lạc của tâm hồn. Tiền bạc
không tạo nên hạnh phúc vì có tiền mà đau ốm, có tiền
mà môi sinh ô nhiễm, cướp bóc bạo hành tràn lan, thì đó
không phải an lạc .Bài hát Tôi
muốn của cố nhạc sĩ Lê Hựu Hà cũng nói
lên các điều vừa kể :
.. Tôi muốn
mình tìm đến thiên nhiên, Tôi muốn sống như loài hoa
hiền,Tôi muốn làm một thứ cỏ cây, Vui trong gió và
không ưu phiền. Tôi muốn mọi người biết thương nhau,
Không oán ghét không gây hận sầu v.v.
Thái
Công Tụng
