Tinh Thần Quang Trung
TS Mai Thanh Truyết
Từ xa xưa,
tiền nhân của chúng ta phải bao phen chống giặc phương bắc. Sau bao lần
thành công trong việc đuổi giặc ra khỏi bờ cõi, quan vua VN đều ra sức
cầu hòa và tuân phục triều cống Bắc phương. Thái độ đó được nhiều sử
gia cho là khôn ngoan và cung cách ứng xử của tiền nhân được xem như là
kim chỉ nam trong thuật giữ nước khi nước còn yếu so với Bắc phương.
Nhưng, chúng
ta hãy nhìn tình hình chánh trị đặc biệt của Đại Việt vào giữa thế kỷ 18
khi đang lâm vào tình trạng bế tắc vào giai đọa cuối của thời Trịnh
Nguyễn phân tranh.
Đất nước bị chia đôi:
- Ngoài Bắc, chánh quyền vua Lê chúa Trịnh tham nhũng thối nát.
- Trong Nam, chánh quyền chúa Nguyễn bị quyền thần Trương Phúc Loan thao túng, dân chúng lầm than đói khổ.
Sự xuất
hiện của phong trào Tây Sơn đã mở ra một lối thoát mới cho dân tộc Việt,
đột phá tình trạng trì trệ của tình hình, và đặt nền móng căn bản cho
sự thống nhất đất nước.
Ngoài nhà lãnh đạo đầu tiên của phong trào Tây Sơn là Nguyễn Nhạc, vị
phụ tá của Nguyễn Nhạc, tức Nguyễn Huệ lúc khởi nghĩa mới khoảng 18
tuổi, là một ngôi sao vụt sáng và tỏa chiếu rạng rỡ trong lịch sử Việt
Nam.
Tinh thần của Nguyễn Huệ là tinh thần dấn thân không ngừng, sẵn sàng chiến đấu liên tục để xây dựng sự ổn định cho đất nước. Nhiều lần vào Nam chẳng những để chống nhau với chúa Nguyễn mà còn để chống ngoại xâm Xiêm La. Nhiều lần ra Bắc cũng không phải để giải quyết chúa Trịnh mà còn để bảo vệ đất nước khỏi cuộc xâm lăng của nhà Thanh.
Tôi muốn nhấn mạnh, trong bất cứ hoàn cảnh nào, cương vị nào, Nguyễn
Huệ cũng đã tận lực cống hiến cả tuổi thanh xuân của đời mình vì công
cuộc thống nhất đất nước, để phục vụ dân tộc, chỉ tiếc cuối cùng căn
bệnh ác nghiệt đã ngăn cản sự nghiệp của Ngài năm 1792, lúc Ngài mới 40
tuổi. Tôi muốn nói đến tinh thần Quang Trung không là "chống giặc,
giữ nước" mà là "đánh giặc, giữ nước". Đánh giặc, giữ nước nói lên tinh
thần chủ động và không còn xem Bắc phương là một nước lớn cần phải tùng
phục.
Như chúng
ta đã biết, yếu tố con người là một trong những yếu tố quyết định trong
mọi chuyển dịch của sinh vật trên quả địa cầu nầy, trong đó thế hệ trẻ
hiện tại càng là một thành tố quyết định cho tương lai của từng quốc gia.
Tôi muốn thưa với tất cả nhận xét của riêng tôi về các chuyển biến tư
tưởng và sinh hoạt của người Việt, nhất là tuổi trẻ trong quá trình 38
năm sau cuộc chiến để có một dự phóng về tương lai Việt Nam. Tôi
không muốn nhắc đến cuộc chiến Việt Nam đã qua, không phải vì đã quên
hay vì mặc cảm, mà chỉ muốn chia sẻ qua trao đổi nầy những thay đổi tâm
lý, hành động, cùng các suy nghĩ của thế hệ trẻ hiện tại trong suốt thời
gian 38 năm qua.
- Trước hết, tại hải ngoại người Việt đã hình thành nhiều nhiều cộng đồng hiện diện rải rác trên khắp thế giới, tiếp thu những nền văn minh tiến bộ cùng cung cách tổ chức xã hội từ các quốc gia tạm dung để được hội nhập vào môi trường đang sống hiện tại. Đôi khi có những cọ sát vì sự khác biệt chủng tộc, tôn giáo, văn hóa... nhưng tựu trung đa số đã hòa nhập vào các xã hội tây phương tương đối nhịp nhàng và hài hòa trong cuộc sống. Những hiện tượng tiêu cực nơi cá nhân, gia đình, và môi trường chung quanh vì ảnh hưởng của các lề lối cổ xưa, phong cách phong kiến, hủ nho.... lần lần được thay thế từng bước bằng những tư tưởng tiến bộ và tinh thần hướng thượng ngày càng in đậm nét trong mỗi chúng ta.
- Trọng tâm là tuổi trẻ hôm nay, ở cả quốc nội và hải ngoại, vì tôi nhận thức rằng đã có nhiều báo hiệu cho thấy tuổi trẻ đã chuyển mình rất lạc quan. Tại hải ngoại, tuổi trẻ đã có tầm nhìn khai phóng, can đảm cáng đáng việc cộng đồng trong tinh thần vô vị lợi, ví dụ một việc tuy nhỏ nhưng quan trọng là việc tổ chức Hội chợ Tết ở Cali trong những năm vừa qua. Thật phấn khởi vì nhìn đâu cũng đều thấy sự hiện diện của tuổi trẻ. Nhìn qua các trung tâm dạy tiếng Việt ở rải rác khắp nơi có đông người Việt cư ngụ, tuổi trẻ chiếm đa số, năng động và bền bĩ theo đuổi công cuộc bồi đắp và gìn giữ tiếng Việt tại hải ngoại. Tôn chỉ "Tiếng Việt còn, nước Việt còn" chắc chắn vẫn là một nền tảng bền vững để bảo tồn văn hóa Việt Nam. Ở quốc nội, mặc dù phải chịu đựng khó khăn muôn vàn về mọi mặt, mất nhiều thì giờ cho sinh kế, tuổi trẻ cũng nêu lên ý chí vươn lên trong học tập, và tinh thần từ bi bác ái trong các công tác từ thiện. Tuổi trẻ Việt Nam ngày nay, theo nhận xét của nhiều người từng về Việt Nam, vẫn tiếp tục cố bám lấy việc học và xem đó là cánh cửa đầu tiên và quyết định để bước vào tương lai dù đang sống trong tình trạng kinh tế rất hạn hẹp.
- Dù sống trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn trong nước hay đứng trước những cám dỗ của một xã hội thiên về cá nhân và vật chất trên thế giới, tuổi trẻ Việt Nam ở hai nơi đều thể hiện nghị lực phấn đấu với một tinh thần quả cảm và một ý chí tuyệt vời. Tuổi trẻ Việt Nam không ngại những phiêu lưu trong hành xử dù phải chịu nhiều vấp ngã. Học hỏi trong kinh nghiệm, trong thất bại,tuổi trẻ Việt Nam đã và đang mạnh dạn đi tới tương lai.
Tuổi trẻ
Việt Nam trong sáng hội nhập vào xã hội với niềm tinh vững mạnh cho
tương lai, không mặc cảm, không vướng bận quá khứ, không có những rào
cản, vết hằn từ các oan nghiệt của lịch sử như các tuổi cha anh, không
ràng buộc vào những thành kiến bảo thủ và ý tưởng cực đoan.
Với tinh thần dân chủ cao độ đã được un đúc do học tập và kinh nghiệm
trong cuộc sống hàng ngày, tuổi trẻ càng cho chúng ta thêm niềm tin khi
dự phóng về tương lai.
Có lẽ chúng ta không quên rằng quá trình tiến lên dân chủ của con người là do kết quả của bao thế hệ, kéo dài hàng bao thế kỷ. Những
hiện tượng phân hóa trong cộng đồng ở hải ngoại, những hình ảnh tiêu
cực thường thấy ở quốc nội...chỉ là một giai đoạn chuyển tiếp, giai đoạn
lột xác của một thế hệ mới để rồi hội nhập vào một xã hội trong đó mọi
người đều bình đẳng. Để đến hôm nay, tự do cá nhân được mọi người trong chúng ta tương đối tôn trọng trong tinh thần tương kính.
Từ hơn 25 thế
kỷ trước, khái niệm tự do cá nhân mà chúng ta đang hưởng đã được manh
nha ở Athens Hy Lạp. Trước đó chưa có xã hội nào nghĩ đến khái niệm công
bằng và tự do! Quan niệm xưa lại cho rằng, nếu có tự do, xã hội sẽ đi
đến hỗn loạn. Và qua bao nhiêu thế kỷ,tự do cá nhân và trật tự xã hội
vẫn được xem như là hai thực thể đối kháng, không thể hiện diện hài hòa
trong cùng một xã hội được.
Người Hy lạp
25 thế kỷ trước đã nhận định sáng suốt rằng sự tự do vô giới hạn sẽ kéo
theo những biến loạn cho trật tự xã hội. Nhưng cuối cùng cũng chính
người Hy Lạp đã tự soi sáng rằng nếu con người cóđược tự do cá nhân,
họ sẽ tự thích ứng và tự chế để ổn định trật tự mà không cần phải có một
quyền uy tối thượng để ban bố và tái lập trật tự xã hội. Từ đó, trong việc hành xử quyền tự do cá nhân, cung cách tự chế của người Hy Lạp lên rất cao.
Và thành phố Athens đã là căn cứ địa đầu tiên cho nền tự do trên thế
giới, trong đó mọi cá nhân đều được tham gia vào guồng máy của chính phủ
từ anh nông dân đến kẻ chăn chiên lẫn các thương gia, phú hào... Pericles đã thốt lên câu nói bất hũ "Mọi cá nhân đều đáng được tin cậy" (The individual can be trusted).
Ngày nay, Đức Dalai Lama, trong
diễn văn chào mừng thiên niên kỷ mới đã chia sẻ, tin tưởng và tôn vinh
tuổi trẻ trong việc xây dựng và tái lập trật tự xã hội cho tương lai.
Với kiến thức thu thập được từ những kinh nghiệm về xây dựng và hủy
diệt của các bậc cha anh, cộng thêm niềm tự tin, tính cả quyết cùng nhận
thức hướng thượng, tuổi trẻ sẽ biến cải xã hội tương lai thành một
môi trường hạnh phúc hơn, hòa bình hơn trong đó con người sống hài hòa
với nhau hơn.
Để kết luận, có điều chắc chắn là tuổi
trẻ Việt Nam, hậu duệ Vua Quang Trung, ở hải ngoại và quốc nội đã
trưởng thành và đang mạnh dạn đi vào cuộc hành trình mới làm cho xã hội
Việt Nam ngày càng tốt thêm. Trong tiến trình dân chủ hóa tư
tưởng và xã hội, dĩ nhiên tuổi trẻ cũng sẽ gặp phải muôn vàn cản ngại,
thất bại vì thiếu kinh nghiệm. Nhưng những điều đó sẽ không làm tuổi trẻ
chùng bước mà trái lại các rào cản trên chỉ là những thử thách ban
đầu.
Với cung
cách tiếp cận lạc quan, tầm nhìn rộng mỡ và hướng về tương lai, chắc
chắn tuổi trẻ có đủ tiềm năng và khả năng để tái lập một xã hội Việt Nam
trong đó con người hành xử với nhau với tâm an bình, từ bi và nhân bản
hơn.
Vậy, câu hỏi
tương lai Việt Nam 43 năm sau cuộc chiến đã được tôi trả lời bằng cái
nhìn tích cực hướng về tương lai và rất tin tưởng vào Tuổi Trẻ Việt Nam sẽ làm được việc.
Và tinh thần chiến đấu liên tục của Hoàng Đế Quang Trung đã thấm vào tâm thức của tuổi trẻ, và tuổi trẻ hôm nay không còn ở thế thụ động nữa mà ở thế tấn công. Đó là "đánh cường quyền, xây dựng đất nước".
Tuổi trẻ Việt Nam đang đi tới với tinh thần Quang Trung như thế, chắc chắn chúng ta sẽ có ngày trở lại Quê Hương Việt Nam.
Hy vọng là tôi không lạc quan quá đáng?
BC Mai Thanh Truyết
