Lữ Giang
Cuộc biểu tình ngày 2.10.2016 tại Hà Tĩnh được trang nhà Danlambao tường thuật lại với đầu đề “Hà Tĩnh nổi dậy, Formosa thất thủ, công an quân đội tháo chạy” đã làm người Việt đấu tranh ở hải ngoại phấn khởi, có người cho rằng ngày tàn của chề độ đã đến rồi. Nhưng vấn để không đơn giản như vậy.
Sự im lặng của nhà cầm quyền trước các phong trào đấu tranh bảo vệ môi trường hiện nay là một sự im lặng có tính toán. Họ đã có sẵn các biện pháp có thể xử dụng khi các giải pháp họ áp đặt chẳng những không được hưởng ứng mà còn bị phản kháng mạnh hơn. Khi cần, họ có thể biến các phong trào bảo vệ môi trường thành những cuộc nổi dậy để thanh toán.
BIẾT NGƯỜI BIẾT TA
Binh pháp Tôn Tử có dạy: “Tri kỷ tri bỉ, bách chiến bách thắng" (Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng). Chúng tôi đã viết 10 bài phân tích những phức tạp của vụ án Formosa và phương thức đối phó để cho chính quyền thấy rằng các nhà đấu tranh đã nhận ra các thủ đoạn và các phương thức trấn áp của họ. Nhiều chuyên gia ở trong nước cũng đã cố gắng làm như vây. Ngày 5.10.2016, Danlambao đã đưa ra bài “Hỡi người biểu tình, hãy luôn cảnh giác...” để cảnh cáo về các thủ đoạn của chính quyền đang áp dụng. Tuy nhiên, nhiều người Việt hải ngoại vẫn coi “biểu dương khí thế” là sách lược hàng đầu, bất chấp mọi diễn biến. Có người còn đòi cả Hội Đồng Giáo Mục phải đứng lên lật đổ chế độ!
Muốn đối đầu với nhà cầm quyền, công việc trước tiên vẫn là phải tìm hiểu và đưa ra ánh sáng các kế hoạch và thủ đoạn gian trá mà chính quyền đang đưa ra để đánh lừa dư luận và vô hiệu hóa mọi sự chống đối.
Trong tuần qua, Tòa án huyện Kỳ Anh đã trả lại 506 đơn khởi kiện của các nạn nhân viện lý do “đơn và các tài liệu của người dân khởi kiện không đưa ra được tài liệu, chứng cứ chứng minh về những thiệt hại thực tế”. Đây là vấn đề chúng tôi đã tiên liệu trước trong bài “Đi kiện Formosa không dễ!” phổ biến ngày 29.9.2016, nhưng không ngờ Tòa án huyện Kỳ Anh đã hành động một cách ấu trĩ như vậy. Trình độ pháp lý của những người nắm cán cân công lý ở Việt Nam quá thấp.
Tuy nhiên, vì trong tuần qua, một tài liệu mới liên quan đến vụ cá chết tại 4 tỉnh miền Trung được công bố đã cho chúng ta biết thêm một số dữ kiện cho thấy vụ án còn rất nhiều rắc rối, nên chúng tôi phải tạm gác lại vụ đi kiện và đề cập đến tài liệu này trước.
NHỮNG TIẾT LỘ MỚI
Ngày 15.7.2016, trên trang nhà The News Lens, ký giả Đào Huệ Trân ở Đài Loan đã công bố tài liệu về vụ Formosa Hà Tĩnh bằng tiếng Hoa, có lẽ do Công Ty Formosa cung cấp, được Vinhhuy Le dịch ra tiếng Việt. Tài liệu này cho chúng ta thấy rằng cuộc tranh luận giữa Formosa và chính quyền Việt Nam về vụ án cá chết rất gay cấn và tại sao chính phủ đã chọn giải pháp bồi thường như hiện nay.
Formosa tiết lộ rằng vào cuối tháng 5, sau cuộc điều tra, chính phủ đã cho Formosa biết việc xã thải là do nhà thầu phụ Hàn quốc POSCO thực hiện. Nhà thầu này khi súc rửa đường ống xả thải đã cho xả trực tiếp hơn 1.000 mét khối nước thải chưa qua xử lý, gây nên thảm họa cá chết, và yêu cầu Formosa Hà Tĩnh phải gánh chịu toàn bộ trách nhiệm.
Formosa cho rằng nếu chính phủ Việt Nam đã chính thức điều tra ra nhà thầu phụ POSCO vi phạm, thì chiếu theo hợp đồng, Formosa có quyền truy cứu trách nhiệm của nhà thầu phụ để đòi POSCO phải bồi thường. Do đó, Formosa yêu cầu chính phủ Việt Nam nêu tên công ty Việt Nam được nhà thầu phụ POSCO ủy nhiệm ra trên giấy trắng mực đen, để Formosa có chứng cứ đòi POSCO bồi thường. Nhưng nhà cầm quyền Việt Nam đã cự tuyệt [yêu cầu này] và nhấn mạnh: “Sự việc phát sinh trong khu vực nhà máy thì Formosa phải chịu trách nhiệm”. Formosa nhận định rằng việc này cho thấy rõ ràng phía Việt Nam không muốn xảy ra tranh chấp với công ty Hàn quốc để tránh việc có thể sẽ phải đưa nhau ra trọng tài quốc tế.
TÌM TÔNG TÍCH THỦ PHẠM
Theo tin từ thương nhân Đài Loan tại Việt Nam, Công ty Việt Nam UNICO là nhà thầu phụ, được Công ty POSCO của Hàn Quốc ủy nhiệm, đã sơ suất cho xả chất tẩy rửa ra ngoài. Theo hồ sơ theo dõi xả thải, tổng lượng chất tẩy rửa của nhà máy bị hao hụt hơn 1.000 tấn.
Đến đây chúng ta thấy rằng Formosa đã cho Công ty POSCO của Hàn Quốc phụ trách việc xã thải. Công ty này lại cho Công ty Việt Nam UNICO thầu lại!
Sau khi sưu tra tài liệu, chúng tôi được biết:
Công ty trách nhiệm hữu hạn POSCO E&C Việt Nam là một công ty phụ của Công ty POSCO E&C ở Hàn quốc, có trụ sở ở Lầu 7 Diamond Plaza, 34 Lê Duẩn, Phường Bến Nghé, Quận 1, Saigon. Công ty phụ trách việc thiết kế, chế tạo và lắp đặt kết cấu thép; chế tạo và lắp đặt hệ thống đường ống áp lực công nghiệp, v.v. Ngày 26.12.2013, ông Cho Yang Cook, Giám đốc thi công thuộc nhà thầu POSCO E&C và một số cá nhân người Việt Nam liên quan đã bị kỷ luật vì sai phạm trong khi thi công không đúng kích thước thiết kế hạng mục móng cột đở đoạn cầu Ruột Ngựa.
Còn Việt Nam UNICO là công ty nào? Có hai công ty khác nhau:
- Công Ty TNHH UNICO LOGISTICS VIETNAM của Hàn quốc, có trụ sở ở phòng 1201, tầng 12, Tòa Nhà Hàn Việt, Minh Khai, Q. Hai Bà Trưng, Hà Nội. Công ty phụ trách vận tải chuyên biệt kết hợp giữa dịch vụ tàu biển và đường sắt.
- Công ty UNICO VINA JSC của Việt Nam có trụ tở chính ở lầu 2 số 199 Điện Biên Phủ, Phường 15, Q. Bình Thạnh, Saigon, Giám Đốc là ông Nguyễn Đức Giang. Công ty có chức năng cung cấp không những thiết bị nâng, lắp đặt, bảo hành, mà còn bảo trì cho Ngành Cảng.
Chúng tôi chưa có đủ tài liệu để xác định Công Ty TNHH UNICO LOGISTICS VIETNAM, Công ty UNICO VINA JSC hay Công ty Việt Nam UNION nào khác đã lãnh thầu việc xây ống dẫn nước thải cho Formosa. Hiện nay chính phủ đang giấu kín công ty phụ này. Chúng tôi đợi hai công ty nói trên lên tiếng. Nếu họ im lặng, chính họ là thủ phạm.
Công ty POSCO E&C của Hàn Quốc là một công ty nổi tiếng về hối lộ và tham nhũng, vì thế Việt Nam đã trở thành một địa bàn đắc địa nhất của họ. Đã có nhiều vụ điều tra và trừng phạt về tham nhũng và hối lộ của công ty này.
Thông thường, muốn trúng thầu một công tác hay một dịch vụ, người đứng thầu phải đưa cho người gọi thầu một số tiền hoa hồng (commission) bằng 15% trị giá công tác gọi thầu. Nhưng ở Việt Nam hiện nay, số hoa hồng qua nhiều gian đoạn thường lên đến 35%. Những số tiền này phải được đưa trước khi được nhận công tác. Nếu nhà thầu tính thêm tiền lời của họ là 15%, số tiền để thực hiện công tác chỉ còn lại là 50%, vì thế không có công tác nào có thể thực hiện tốt được. Vụ hệ thống xã thải ở Formosa cũng nằm trong tình trạng đó.
Với hệ thống tham nhũng như vậy, chúng ta không ngạc nhiên khi thấy các cán bộ cao cấp của Đảng và Nhà Nước người nào cũng có biệt thự, nhà lầu và xe hơi hạng sang, con được gởi đi du học ngoại quốc..,, Đó là cái được họ gọi đó là “tiến lên xã hội chủ nghĩa”!
TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ VÀ HÌNH SỰ
Tài liệu nói rằng giới thương nhân Đài Loan ở Việt Nam cho biết, các nhân viên của Formosa Hà Tĩnh đã phàn nàn: Nếu quả thực do nhà thầu phụ sơ suất xả chất tẩy rửa ra ngoài thì chỉ là POSCO vi phạm hợp đồng với Formosa chứ không hề vi phạm pháp luật Việt Nam. Nhưng lập luận này của Formosa là ngụy biện.
- Về trách nhiệm dân sự, Công ty Formosa là cơ quan chủ quản phải chịu trách nhiệm về lỗi thiếu kiểm soát các cơ quan phụ thuộc như Công ty POSCO hay Công ty Việt Nam UNICO, gây thiệt hại cho những người khác, nên có trách nhiệm phải bồi thường. Sau khi bồi thường, Công ty Formosa mới kiện bắt Công ty POSCO trả lại số tiền bồi thường đó cho Formosa, sau đó Công ty POSCO sẽ đi kiện Công ty Việt Nam UNION để lấy lại số bồi thường đã trả cho Formosa.
- Về trách nhiệm hình sự, cá nhân nào có hành vi gây phương hại đến môi trường đều phải bị truy tố theo hình luật. Những người có trách nhiệm nhưng không kiểm soát cũng có thể bị truy tố.
Điều đáng ngạc nhiên là chính phủ chỉ cho điều tra về quản lý môi trường chớ không ra lệnh cho Viện Kiểm Sát mở cuộc điều tra, lập biên bản để truy tố những vi phạm luật môi trường. Phải chăng chính phủ muốn bao che?
Tài liệu còn cho biết nhà cầm quyền đã dùng các mánh mung gian xảo để thiết lập các bản phúc trình ngụy tạo, bắt buộc Công ty Formosa phải nhận tội và bồi thường 500 triệu USD, sau đó lại lập một phúc trình ngụy tạo khác để giải trách nhiệm cho Công ty Formosa. Đây là những vấn đề chúng tôi sẽ trình bày sau.
Ngày 13.10.2016
Lữ Giang
