Rhea Wessel
Ít chế độ độc tài nào có thể tồn tại bền vững, thế nhưng vì sao ngay ở châu Âu, phong cách quản lý độc đoán lại vẫn tạo được hiệu quả trong công việc?
Bạn có thể nhìn thấy điều này ở một lãnh đạo tại một hãng luật ở châu Âu, người đã tiến bước trên bậc thang sự nghiệp bằng cách đe doạ người khác, hay từ một chủ một quỹ đầu tư ở Anh, người buộc các quản lý của mình phải đánh giá các đồng nghiệp của họ sau một cuộc họp nội bộ.
Bạn cũng có thể thấy điều này từ một quản lý trong ngành công nghiệp vũ trụ ở Pháp, người luôn muốn tận dụng mọi cơ hội để chứng minh nhân viên của mình rằng họ đã làm sai.
Cả ba loại sếp nói trên đều không khác gì những cơn ác mộng. Cách quản lý của họ: Thống trị bằng cách gieo rắc nỗi sợ hãi nhằm tìm cách mang lại kết quả.
"Sự sợ hãi là cảm xúc cơ bản nhất mà chúng ta có, và chúng ta sử dụng nó một cách bừa bãi," Joan Kingsley, một nhà trị liệu tâm lý ở London, nói.
Đôi lúc, các nhà quản lý dùng những kỹ năng gieo rắc sự sợ hãi nhằm đạt được chỉ tiêu kinh doanh. Rốt cuộc điều sẽ giúp họ được thăng chức.
Tuy nhiên ở một số trường hợp, việc gieo rắc nỗi sợ hãi sẽ chỉ phản tác dụng.
Rất ít người có thể trụ vững dưới một chế độ độc tài và điều này cũng thường kéo theo sự mệt mỏi, căng thẳng. Thế nhưng vì sao việc gieo rắc nỗi sợ hãi lại giúp hoàn thành công việc một cách hiệu quả như vậy?
Khác với môi trường hoang dã, nơi mà sự sợ hãi có thể quyết định vấn đề sống còn, sự sợ hãi ở chốn văn phòng làm dấy lên sự lo lắng về cách mà chúng ta được nhìn nhận. Điều đó khiến chúng ta dễ bị thao túng hoặc khiến chúng ta dễ chịu đựng sự bất công hơn.
"Chương trình mặc định của con người, đó là luôn tỏ ra mình ổn, tránh làm mất hình ảnh," David Cunningham, một chuyên gia về giao tiếp tại Philadelphia, nói.
Tuy nhiên trên thực tế, việc đạt được kết quả tốt lại dễ dàng hơn nếu các nhà quản lý không kích hoạt bản năng sinh tồn.
MANUEL VAZQUEZ
Nếu không phải đối mặt với sự sợ hãi, bạn sẽ tạo nên một môi trường nơi mà chuyện ai đó đặt nghi vấn về ý kiến của số đông hoặc bày tỏ sự nghi ngờ về hướng đi sắp tới là điều được chấp nhận, Cunningham nói.
"Khi có sự đồng thuận, những sự tương tác, suy nghĩ, cảm xúc hàng ngày của bạn có thể được định hình bởi quyết tâm làm việc của bạn, thay vì sự cố gắng tạo dựng hình ảnh tốt," ông nói.
Vì sao các nhà quản lý tận dụng tâm lý sợ hãi?
Dù nó có thể hiệu quả về ngắn hạn, các chuyên gia lại cho rằng nó không hữu hiệu về dài hạn.
Một trong các lý do đó là vì những lãnh đạo gieo rắc sự sợ hãi là những người khiến nhân viên cảm thấy rất khó gần.
Điều này khiến việc thảo luận với họ về những gì đang thực sự xảy ra trong bộ máy kinh doanh trở nên rất khó. Hậu quả của việc này, đó là những đánh giá sai lầm về công việc kinh doanh.
Có lẽ chính bản thân những người này cũng đang chìm trong sự sợ hãi hoặc thiếu tự tin? Hoặc có lẽ họ từ bé đã nghiệm ra rằng chỉ những kẻ độc tài mới đạt được mục tiêu như ý?
Anne Tucker, một thành viên cao cấp giữ vai trò quản lý tại hãng chuyên tư vấn về vai trò lãnh đạo Grey Matter Partners, đóng tại Washington, Hoa Kỳ, nói nhiều lãnh đạo không tự nhận ra rằng họ đang gieo rắc sự sợ hãi.
"Mỗi người đều tự cho mình là người hùng trong câu chuyện của chính họ. Nếu bạn nhìn nhận ai đó là hành xử như một nhân vật phản diện hay giống như là họ có động cơ xấu thì trên thực tế, bản thân họ không nghĩ vậy. Chỉ là góc nhìn của họ khác bạn."
"Sự sợ hãi đến từ cảm giác mông lung, không hiểu rõ. Khi bạn không hiểu người khác, bạn không thể dự đoán hành động của họ, và điều này tạo nên cảm giác sợ hãi. Hầu hết các trường hợp, con người ta không sử dụng nỗi sợ hãi một cách có chủ ý. Người ta chỉ đang tìm cách giải quyết các vấn đề, nhưng cách họ làm lại khiến người khác cảm thấy họ rất mập mờ."
SPLGhi chép lại và chờ đợi
Hãy ghi lại chi tiết những gì đang xảy ra, bao gồm ngày, tháng, nơi chốn, nội dung hội thoại và tên những người liên quan, vì bạn sẽ cần thông tin này để chứng minh rằng tình trạng đàn áp đang xảy ra, Kingsley nói.
Tốt nhất là nên viết vào một cuốn sổ tay nào đó thay vì các thiết bị điện tử để tránh làm lộ những đoạn ghi chép này. Những đoạn ghi chép này có thể giúp bạn nhớ lại những gì đã xảy ra và báo cáo với phòng nhân sự khi cần thiết.
Tại hãng luật ở châu Âu nơi nữ quản lý gieo rắc nỗi sợ hãi lên đội của mình vì những sai lầm họ mắc phải, không có một phòng nhân sự để trình bày khiếu nại. Vấn đề là phòng nhân sự chỉ phục vụ lợi ích của các luật sư thành viên thay vì các luật sư là nhân viên hay những đối tượng khác. Người phụ nữ liên quan đến câu chuyện này đành phải chịu đựng người sếp của mình.
"Bạn luôn cảm giác có một mối đe doạ tiềm ẩn. Bạn không bao giờ biết được khi bà ấy nói 'chào buổi sáng', bà ấy có thật lòng hay không," người phụ nữ nói với điều kiện ẩn danh.
Cuối cùng, phương pháp quản lý này cũng bị phát hiện khi có một lãnh đạo mới được bổ nhiệm và phát hiện ra đội ngũ nhân viên phải kiểm tra những thứ nhỏ nhặt hai đến ba lần để đảm bảo là họ không phạm phải lỗi gì.
"Ban đầu, ông không hiểu được vì sao người ta lại hành xử như vậy, nhưng sau đó ông nhận ra tất cả đều đang sống dưới sự sợ hãi và lo lắng," người phụ nữ này nói.
Ngay cả khi nhóm nhân viên này đã bỏ đi, bà sếp nữ của họ vẫn còn ở lại hãng luật và được thăng chức vì mang về nhiều khách hàng cũng như tạo dựng được một hình ảnh nhất định cho công ty.
Chiến lược rút lui
Đôi khi việc rời khỏi một môi trường văn hoá độc hại, đầy sự sợ hãi lại là cách tốt nhất, Kingsley nói, nhất là khi bạn không có giải pháp nào qua những kênh xử lý chính thức.
Kingsley là tác giả của cuốn The Fear-Free Organization: Vital Insights from Neuroscience to Transform your Business Culture.
Ông kể với BBC Capital về câu chuyện của người quản lý quỹ đầu tư ở London, người yêu cầu các đồng nghiệp đánh giá lẫn nhau.
BBC World Service
Khách hàng của bà, người đã làm việc tại quỹ đầu tư này ba năm, nói ông đã bị sốc và cảm thấy bị xúc phạm khi bị yêu cầu đánh giá các đồng nghiệp sau mỗi cuộc họp, và khi bản thân ông cũng bị đánh giá bởi những người khác.
"Tất cả mọi người mang iPad đến các cuộc họp và đánh giá về hiệu suất làm việc của những người khác," Kingsley nói.
"Bạn cảm giác như bị đẩy vào bầu không khí bầy đàn. Nếu người ta cảm nhận rằng lãnh đạo đang không hài lòng với ai đó, họ sẽ nói ra những điều mà lãnh đạo muốn nghe."
Khách hàng của Kingsley cuối cùng cũng phải rời công ty.
"Ông lẽ ra đã tìm việc mới, nhưng sau đó đã phải bỏ ra một năm đi điều trị về tâm lý để lấy lại sự tự tin về bản thân," bà nói.
Cười cho qua
Một trong những cách để đối phó với những kẻ gieo rắc sự sợ hãi: Cười cho qua chuyện hoặc báo cáo với sếp lớn. Đó là sự lựa chọn của người phụ nữ làm việc trong ngành công nghiệp vũ trụ ở miền nam nước Pháp.
"Ông ta liên tục gây áp lực nặng nề, buộc mọi người phải làm việc hiệu quả," người phụ nữ này nói với điều kiện ẩn danh.
"Ông ta được sếp mình yêu mến và đã buộc các nhận viên phải đạt được kết quả tốt."
Người phụ nữ này đã bỏ qua hành động này bởi bà có kinh nghiệm với những cá nhân có tính cách như thế.
"Ngay khi vị quản lý này thường xuyên tìm cách bắt nạt tôi, chứng minh là tôi sai và cáo buộc tôi nói dối, tôi chỉ nhìn ông ta và nghĩ 'thật là một người bệnh hoạn đáng thương. Nếu ông phải tạo ra một môi trường đáng sợ như vậy, có lẽ là câu chuyện về bản thân ông ấy cũng thật đáng thương'.
Bản tiếng Anh bài này đã đăng trên BBC Capital.
