Độc Quyền Sách Giáo Khoa
Là Nhiệm Vụ Chính Trị!
Nguyễn Quang Duy
Ở các nước tự do, vai trò chính phủ giới
hạn trong việc lập chiến lược, đề ra chính sách và chương trình hoạt động.
Chính phủ không giữ vai trò con buôn cạnh
tranh sản xuất, mua, bán và phục vụ.
Nhưng Nhà nước Việt Nam thì khác,
độc quyền ngay cả việc kinh doanh sách giáo khoa.
Nhà nước lo từ việc ra luật bảo vệ độc
quyền, đầu tư, xây dựng, đến lập chương trình, soạn, thẩm định, in ấn và bán sách giáo khoa. Nói theo cách
bình dân là lo từ A tới Z.
Điều đáng nói là các giới chức có thẩm
quyền luôn đánh tráo các khái niệm về lợi nhuận, nhóm trục lợi và lợi ích nhóm,
nhằm định hướng dư luận bảo vệ độc quyền kinh doanh.
Vì thế, khi được báo Lao Động phỏng vấn
ông Nguyễn Đức Thái, Chủ tịch Hội đồng thành viên nhà xuất bản Giáo dục cho
biết làm sách giáo khoa là một nhiệm vụ chính trị quan trọng được cấp trên
giao, không mang lại lợi nhuận.
Ông cho biết dư luận đã hiểu nhầm là có
nhóm lợi ích trong độc quyền sách giáo khoa nhưng thật ra mỗi năm nhà xuất bản
Giáo dục còn bị lỗ trên dưới 40 tỷ từ việc in và phát hành sách giáo khoa.
Kinh doanh chịu lỗ…
Dưới chiêu bài nhiệm vụ chính trị các
doanh nghiệp nhà nước thường hoạt động chỉ nhằm đạt được mục tiêu và mục đích
nhà nước đưa ra. Còn phẩm chất phục vụ và kết quả thường không đạt.
Các doanh nghiệp tư nhân ngược lại luôn
tìm cách giảm chi phí, giảm giá thành, tăng năng lực cạnh tranh, nâng cao phẩm
chất phục vụ, … để có thể đạt mức lợi nhuận cao nhất.
Hầu hết các doanh nghiệp nhà nước vì thế
lọt vào trường hợp liên tục thua lỗ, được nhà nước bù lỗ nhưng xã hội phải chịu
thiệt thòi.
Chưa kể việc độc quyền sản xuất, độc quyền
kiểm soát giá mua nguyên liệu, độc quyền quy định giá bán thành phẩm,… được ưu
đãi về vốn, về ngoại tệ, về cơ sở vật chất, về chính trị…
Các ưu đãi nói trên làm méo mó thị trường
tự do gây thiệt hại khủng khiếp cho xã hội.
Các thiệt hại kinh tế do độc quyền nhà
nước gây ra rất khó có thể ước tính mức lỗ bằng hiện kim.
Như trường hợp độc quyền sách giáo khoa có
thể lỗ kinh tế lên tới hằng trăm tỷ đồng không chừng.
Lợi nhuận từ đâu ra?
Ông Nguyễn Đức Thái cho báo Lao Động biết
phần lỗ từ sách giáo khoa mỗi năm trên dưới 40 tỷ đồng được bù đắp bằng các
nguồn thu khác, như bán sách tham khảo, sách hổ trợ, cho thuê bất động sản…
Ông Nguyễn Đức Thái cho biết doanh thu
sách giáo khoa năm 2017 là 703,9 tỷ đồng, chịu lỗ 38,14 tỷ đồng.
Trước đó ít hôm thông tin về tổng doanh
thu nhà xuất bản Giáo Dục là 1.203 tỷ đồng với lợi nhuận đạt 150,8 tỷ đồng.
Như vậy ước tính doanh thu ngoài sách giáo
khoa chỉ 499,1 tỷ đồng trong khi đó lợi nhuận lại lên tới 188,94 tỷ đồng.
Khủng khiếp chừng 38 % lợi nhuận.
Lợi nhuận cao khủng khiếp này là từ tiền
bóc lột học sinh qua những phương cách như dạy “thí điểm” Tiếng Việt 1 Công
Nghệ Giáo Dục cho trên 800.000 học sinh vào lớp 1.
Hiện tượng độc quyền bóc lột học sinh đã
liên tục xảy ra trong nhiều năm qua bởi thế dư luận mới đặt vấn đề về nhóm thao
túng trục lợi trong nhà xuất bản Giáo Dục.
Nhà xuất bản Giáo Dục
Được thành lập từ năm 1957 nhà xuất bản Giáo
Dục đã xây dựng một đội ngũ quản trị và một cách điều hành riêng biệt, để một
mặt thực hiện nhiệm vụ chính trị đảng Cộng sản giao cho, mặt khác để bảo vệ độc
quyền kinh doanh.
Theo báo cáo lương thưởng năm 2017 của nhà
xuất bản Giáo Dục, thì mức thu nhập bình quân của người lao động hàng tháng là
21 triệu đồng, còn của viên chức quản lý ở mức 45,5 triệu đồng.
Trong khi lương cố Chủ tịch nhà nước Trần
Đại Quang chỉ vỏn vẹn 18 triệu đồng mỗi tháng.
Theo báo
chí trong nước nhà xuất bản Giáo dục hiện có 10 công ty con và 22 công ty liên
kết. Các công ty này có nhiệm vụ mua, bán hàng hóa và dịch vụ cho nhà xuất bản.
Một số
công ty con và công ty liên kết còn có nhiệm vụ nhận nợ vay, lãi vay cho nhà
xuất bản Giáo dục. Thật khó hiểu chuyện này.
Cũng theo
báo chí trong nước trong 3 năm từ 2015-2017, nhà xuất bản Giáo dục đã rút toàn
bộ vốn từ 5 công ty với tổng giá trị đầu tư rút về là 58,15 tỷ đồng.
Điều đáng
nói là nhà xuất bản Giáo dục không công bố cụ thể các đơn vị đã được họ rút vốn
ra.
Vì mọi
hoạt động của nhà xuất bản Giáo dục đều ảnh hưởng trực tiếp lên xã hội, nên dư
luận đặt ra rất nhiều câu hỏi chung quanh hoạt động kinh doanh của công ty
nhưng hầu như chưa có câu trả lời.
Nhóm trục lợi…
Độc quyền kinh doanh gắn với đặc lợi để
tạo ra nhóm trục lợi trong việc sử dụng ngân sách và kinh doanh.
Từ năm 1981 đến nay ngành giáo dục đã trải
qua 3 lần sử dụng ngân sách để soạn sách giáo khoa lần nào cũng tốn kém hằng
trăm triệu Mỹ kim mà phẩm chất sách giáo khoa và do đó giáo dục càng ngày càng
suy thoái.
Riêng cho sách giáo khoa bắt đầu năm 2019,
chính giáo sư Hồ Ngọc Đại đã tố cáo "Tiêu chuẩn cơ bản của nó là chia
tiền", giáo sư cho biết:
“…nhiều lần biến động về con số, từ 70
nghìn tỷ đồng năm 2011 xuống 34 nghìn tỷ đồng tháng Tư 2014, xuống 462 tỷ đồng
tháng Mười 2014 và hiện nay (2018) đang triển khai với 80 triệu Mỹ Kim.”
Con số ước tính ban đầu 3 tỷ rưỡi Mỹ Kim
xuống chỉ còn 80 triệu Mỹ Kim, khoảng chênh lệch hết sức to lớn phần nào nói
lên tầm vóc việc trục lợi.
Với lợi nhuận khủng khiếp và ngân sách để
bòn rút các nhóm trục lợi tìm cách thao túng thị trường, gây lãng phí, tham
nhũng và luôn tìm mọi cách để bảo vệ độc quyền kinh doanh.
Nhiệm kỳ Bộ Trưởng chỉ 4 năm trong khi
nhóm thao túng trục lợi có thể đã bám rễ rất sâu vào ngành giáo dục và nhà xuất
bản Giáo Dục nên không dễ gì có thể dứt ra được.
Bởi thế cải cách giáo dục và cải cách hành
chính trong ngành giáo dục đều chỉ xảy ra trên mặt báo hay qua những lời tuyên
bố. Trên thực tế ngành giáo dục càng cải cách càng khủng hoảng.
Cải cách giáo dục may ra có thể thành công
khi nhà nước xóa bỏ hoàn toàn vai trò nhà xuất bản Giáo Dục, nhưng làm như thế
lại mâu thuẫn với nhiệm vụ chính trị đã được đảng Cộng sản giao cho.
Hầu hết các quốc gia trên thế giới ngày
nay việc soạn và phát hành sách giáo khoa là vai trò của tư nhân nhà nước không
hề xen vào.
Ngay đến việc thẩm định sách giáo khoa
cũng thường được giao cho các nhóm dân sự độc lập với Bộ Giáo Dục đảm trách.
Khoản ngân sách phải chi cho soạn sách
giáo khoa chính là tiền thuế của dân, vì thế cần được sử dụng cho ích lợi giáo
dục thay vì để nuôi dưỡng độc quyền kinh doanh.
Nhóm Lợi Ích là gì?
Cụm từ nhóm lợi ích được dùng rất phổ biến tại Việt Nam nhưng lại
không được giải thích một cách rõ ràng. Bởi thế đến nay dường như vẫn chưa xác
định được nhóm nào là nhóm lợi ích.
Ở các quốc gia tự do mọi thay đổi chính
sách đều dẫn đến những nhóm được hưởng lợi ích và những nhóm chịu thiệt thòi.
Nếu chính quyền biết lấy bớt lợi ích của
nhóm được hưởng lợi để chia sẻ cho nhóm chịu thiệt thòi thì sẽ tối ưu được việc
hoạch định chính sách.
Bằng không các nhóm hưởng lợi sẽ vận động
để chính sách được thông qua, còn nhóm chịu thiệt thòi sẽ vận động ngược lại
hay vận động để được đền bù thỏa đáng.
Cách tổ chức và hoạt động của các nhóm lợi
ích đều được luật pháp quy định một cách rõ ràng và mọi hoạt động đều công khai
minh bạch.
Các doanh nghiệp tư nhân, các tổ chức vận
động hành lang hay tổ chức dân sự đều giữ vai trò vận động lợi ích nhóm.
Nói tóm lại các nhóm hoạt động vì lợi ích
nhóm luôn tạo sự dung hòa trong chính sách, giảm thiểu bất công xã hội và là
động năng phát triển xã hội dân chủ.
Nhóm lợi ích sách giáo khoa…
Trong bài viết trước “Giáo Dục Việt Nam
Thời ‘Buôn Chữ Bán Sách’ ” tôi đã nêu rõ nhận xét phương cách Công nghệ giáo
dục của giáo sư Hồ Ngọc Đại không có gì mới lạ và không hiệu quả như giáo sư
Đại và nhiều người ủng hộ đề cao.
Tuy nhiên, điểm tích cực cần nhìn nhận là
bấy lâu nay giáo sư Hồ Ngọc Đại luôn vận động để thay thế độc quyền trong ngành
giáo dục.
Điểm tiêu cực vì các nhóm trục lợi quá mạnh giáo sư Đại không
thể thay đổi được tình thế nên mới trao quyền cho Nguyên Bộ trưởng Phạm Vũ Luận "lách luật", cho
phép dạy "thí điểm" các tài liệu Công nghệ Giáo dục.
Đồng thời
giáo sư Đại cho quyền nhà xuất bản Giáo
Dục in và bán các tài liệu Công nghệ Giáo dục.
Chỉ riêng
năm học 2018-19 có 800.000 học sinh được dạy thí điểm. Mỗi bộ sách Tiếng Việt 1
Công nghệ Giáo dục giá 340.000 đồng nếu 800.000 phụ huynh phải bỏ ra mua sách
thì đã lên đến 272 tỷ đồng.
Số tiền
không phải là nhỏ vì thế xã hội cần được biết rõ ai là người hưởng lợi về tiền
bạc từ các quyết định “thí điểm” này.
Nghiệp
đoàn giáo chức hay các Hội phụ huynh học sinh đúng nghĩa là những tổ chức dân
sự bảo vệ và đấu tranh cho quyền lợi của thầy cô và của học sinh. Họ cần biết
và đa số cần đồng ý với quyết định “thí điểm”.
Điều đáng
tiếc Nghiệp đoàn giáo chức chỉ là cánh tay nối dài của đảng Cộng sản, còn Hội
phụ huynh học sinh là cánh tay nối dài của Hiệu trưởng các trường.
Thầy cô,
cha mẹ học sinh, học sinh hoàn toàn không có tiếng nói về “thí điểm” tài liệu
Công nghệ giáo dục.
Vì thế
không ít cha mẹ học sinh sử dụng không gian mạng để “chửi” để “xả” nỗi bực tức.
Điều họ
làm không có gì phải trách. Đáng trách là nếu họ biết mà im lặng không có phản
ứng. Và đáng trách là những kẻ thờ ơ hay trục lợi từ học sinh và từ việc giáo
dục.
Nói rõ
hơn khi luật Hội Đoàn chưa có, hoạt động chưa công khai minh bạch thì hầu hết
các nhóm khi mới mở ra còn mang mục đích công nhưng khi đã bị nhóm trục lợi lèo
lái thì khó có thể đóng góp được nhiều cho xã hội.
Tình
trạng độc quyền
Không chỉ riêng sách giáo khoa hiện nay
nhà cầm quyền Hà Nội vẫn độc quyền nhiều ngành như điện, nước, cảng, phi
trường, xuất cảng gạo, xăng dầu, khí đốt, khai thác tài nguyên… và đặc biệt là
đất đai.
Hiểu được các khái niệm kinh tế bao gồm
lợi nhuận kế toán, lợi nhuận kinh tế, nhóm thao túng và nhóm lợi ích, sẽ giúp
chúng ta hiểu được hiện tình đất nước.
Độc quyền
chính trị tạo ra đặc quyền, đặc lợi, các nhóm trục lợi và hậu quả là tham nhũng
tràn lan.
Các nhóm
trục lợi bảo vệ quyền lợi nên bằng cách ngăn cản mọi nỗ lực thay đổi xã hội.
Bởi thế
muốn phát triển xã hội trước tiên là phải thay thế độc quyền mà chính yếu là
thay thế độc quyền chính trị bằng dân chủ tự do.
Nguyễn
Quang Duy
Melbourne, Úc Đại Lợi
25/09/2018
