Hoà Giang Đỗ Hữu Nghiêm
Ngô Đình Nhu (1910-1963): Một Nhà
Chiến Lược
Phần
1
Ngô
Đình Nhu
I. Thân
Thế Ngô Đình Nhu
Thời
Thơ Ấu Và Thanh Niên, 1910-1955
Ông
Ngô Đình Nhu (1910- 1963), sinh ngày 3 tháng 10 năm 1910 (có tài liệu ghi 1911
ở Huế) tại làng Đại Phong, huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Binh, lúc nhỏ đi tu tại
Tiểu Chủng viện An Ninh, Cửa Tùng, Quảng Trị được một thời gian thì hồi tục.
Khác với nhiều người trong gia đình theo ngành học có xu hướng cựu học, cậu Nhu
cùng với cậu Luyện, được gia đình cho đi du học Pháp theo Tây học khoảng đầu
thập niên 1930.
Trong
những năm 1935-38, các thanh niên sinh viên Trần Văn Chương, Trần Đức Thảo,
Phạm Duy Khiêm, Nguyễn Mạnh Tường đang theo học bên Trường Luật và Văn Khoa tại
Viện Đại Học Sorbonne, Paris, thì sinh viên Ngô Đình Nhu theo học Trường Quốc
Gia Cổ Điến Học (Ecole Nationale des Chartes)
Điều
kiện nhập học là ứng sinh phải có Văn Bằng Tú Tài Toàn Phần theo chương trình
Pháp. Mỗi khóa học kéo dài trong 4 năm, khi đó thường chỉ nhận 20 tuyển sinh.
Trong các sinh viên Việt Nam,
chỉ một mình cậu Ngô Đình Nhu trúng tuyển. Sau Nhu, có sinh viên Nguyễn Thiệu
Lâu, nhưng Lâu chỉ học được một năm, thì phải bỏ dở vì lý do sức khỏe tâm lý.
Anh Ngô Đình Nhu có trí khôn thông minh sắc bén và thâm trầm, ít nói và thường
chìm đắm trong suy tư, có xu hướng tích cực tham gia đời sống trí thức xã hội.
Sinh
viên Ngô Đình Nhu làm tiểu luận kết thúc khóa học với nhan đề là: “Les Moeurs
Et Les Coutumes Des Annamites Du Tonkin Au XVIIe Siècle. (Phong Tục Tập Quán
Của Người An Nam ở Bắc Kỳ vào thế kỷ XVII)
Trong
danh sách các thí sinh tốt nghiệp năm 1938, sinh viên Nhu được xếp cuối cùng ba
trong số mười ba sinh viên trình luận văn tốt nghiệp, nhưng không theo thứ tự
ABC.
Nhưng
trong một bài viết của Nguyễn Lý Tưởng không biết dựa vào nguồn tư liệu nào,
tác giả đã ghi Ngô Đình Nhu làm đề tài có tên khác.
Anh
Nhu tốt nghiệp Khoa Cổ Điển Học năm 1938 [có học giả ghi là những năm 1930].
Văn bằng tốt nghiệp này tương đương Văn Bằng Cử Nhân Văn Chương Pháp.
Lập
Gia Đình Với Cô Trần Lệ Xuân
1. Tân
khoa Ngô Đình Nhu về nước được bổ trước hết làm Quản Thủ Văn khố Toà Khâm Sứ
Huế (1943) sau ra Hà Nội làm việc tại Thư Viện Trường Viễn Đông Bác Cổ và Tổng
Văn Khố Quốc Gia (1945, thời Thủ Tướng Trần Trọng Kim), tức Giám Đốc Quản Thủ
Thư Viện Trung Ương Đông Dương tại Hà Nội. Vào thời gian ấy, anh thanh niên Ngô
Đình Nhu năng tham gia tích cực những lớp huấn luyện thanh niên Công giáo về xã
hội. Đúng như hồi ức hiếm có của một chứng nhân tuổi nhỏ khi đó ở Hà Nội:
“…Nhớ
lại, khi ấy, tôi còn rất trẻ. Tôi đã đôi lần theo anh cả tôi “đi học” một người
là ông Ngô Đình Nhu. Không biết bằng cách nào, do ai nói mà tôi vẫn nhớ đinh
ninh đó là những lớp học về xã hội. Sau này, đọc sách vở thì tôi hiểu đó là
những khóa huấn luyện cho thanh niên hồi đó.
Đầu
óc làm chính trị, nhìn xa nên nhóm ông Nhu đã mở ra các lớp huấn luyện này để
chuẩn bị khi thời cơ đến. Thành phần những người theo học, căn cứ vào anh cả
tôi thì họ phải có trình độ tương đương tú tài hoặc hơn thế nữa. Chắc phần lớn
là người theo đạo Thiên Chúa giáo. Các buổi học đều diễn ra vào buổi chiều thứ
năm, tại 40 phố Nhà Chung Hà Nội.
Tại
sao tôi lại nhớ là chiều thứ năm? Bởi vì tôi theo học tại trường Dòng Chúa Cứu
Thế nên ngày thứ năm là ngày “sortie”, chúng tôi được nghỉ đi chơi hoặc về thăm
gia đình. Tôi về thăm chỗ anh tôi nên bắt buộc phải đi theo anh tôi “theo học”
lớp Xã hội. Có lẽ, tôi là học viên trẻ tuổi nhất ngồi hàng ghế cuối. Phòng học
chỉ có một cửa lớn ra vào nên mọi người phải đi qua cửa này để vào phòng học.
Trong
những dịp này, tôi được nhìn thấy ông Ngô Đình Nhu. Dưới mắt một đứa bé con thì
anh tôi là người tài giỏi hơn người…”
“…Vậy
mà ông này, cái ông dáng người cao gầy, da nám xám, mái tóc rậm đen lại còn là
thầy dạy anh tôi. Ông phải giỏi biết chừng nào. Nhìn ông mà trong lòng chỉ biết
nể phục.
Ông
Nhu luôn luôn mặc loại áo bốn túi bỏ ra ngoài. Áo bốn túi mầu nâu hồng nhạt. Ăn
mặc khá dản dị. Cười nhếch mép và nhẹ nhàng khi đi qua những người đứng trước
cửa. Ít nói và điềm đạm.
Mặc
dù chỉ là ký ức của một đứa trẻ con, tôi nghĩ rằng nay nhắc lại có thể giúp
thêm sử liệu về những hoạt động của ông Nhu khi còn ở Hà Nội. Việc ông lấy bà
Nhu cũng đã gây một dư luận khá ồn ào lúc bấy giờ ở Hà Nội. Vì một lẽ dản dị là
cả hai ông bà đều thuộc những gia đình danh gia vọng tộc”
2.
Sau biến cố chính trị tháng 8/1945, Ngô Đình Nhu tiếp tục làm ở Văn Khố theo bổ
nhiệm của Bộ Trưởng Võ Nguyên Giáp. E. Miller có nói “dường như” Ngô Đình Nhu
vẫn giữ công việc của mình tại Thư viện Quốc gia trong suốt quãng thời gian Hà
Nội nằm dưới sự kiểm soát của Việt Minh theo các điều hiểu biết của tác giả bài
viết “Lịch sử đầy đủ về gia đình Cụ Ngô-Đ.-Diệm”, trong báo Saigon Mới, ngày 23
tháng 6 năm 1954. Nhưng với các chứng liệu người viết đã thu thập, thì việc ông
Nhu ở lại Hà Nội làm việc sau biến cố Mùa Thu 1945 là chắc chắn. Điều này chứng
tỏ tinh thần ái quốc và dân tộc tích cực của Ngô Đình Nhu rất cao trong luồng
diễn biến chung các sự kiện lịch sử của cả nước lúc đó
Sau
hai thanh niên sinh viên Nhu và Lâu, thì mãi đến năm 1966, mới có một nữ sinh
viên Việt Nam
tốt nghiệp khoa này là cô Đặng Phương Nghi. Cô Nghi sau về nước làm Giám Đốc
Thư Viện Trung Ương VNCH I ở Sàigòn.
Chính
thời gian học ở Paris,
Pháp, hai gia đình và hai thanh niên Ngô Đình Nhu và Trần Văn Chương đã có cơ
hội quen biết nhau.
Bà
Ngô Đình Nhu
Khi
làm Quản Thủ Thư Viện Trung Ương tại Hà Nội, Ngô Đình Nhu hơn cô nữ sinh Trần
Lệ Xuân 15 tuổi. Năm 1943, Xuân đậu Tú Tài I Pháp, dự định thi xong Tú Tài 2 sẽ
học ngành Luật theo gương cha. Nhưng do mối quan hệ từ lâu giữa hai gia đình
Trần / Ngô, nên hai danh tộc sớm chuẩn bị gả con cho nhau và ưng thuận trở
thành thông gia.
3. Từ
lúc còn ở trung học, một người tên là Hoàng Việt có một thời được giới thiệu
làm gia sư, phụ giáo cho Trần Lệ Xuân khi cô mới được 17 tuổi, để học ăn học
nói xõi tiếng Việt và cách cư xử khi ra trường đời theo thói quen của nhiều
danh gia vọng tộc quyền quí thời đó. Sự chênh lệch về tuổi tác ngay lúc đó ở Hà
Nội giữa hai người gây nhiều dư luận xôn xao, nhất là sau chính biến 1/11/1963,
trong tương lai.
Để có
thể tiến hành việc hôn nhân, theo tinh thần Công giáo, Cô Trần Lệ Xuân ưng
thuận từ bỏ Phật Giáo, chấp nhận đức tin mới, tự nguyện xin gia nhập Công giáo
và chịu phép Thánh Tẩy theo nghi thức Công giáo ở Nhà Thờ Lớn Hà Nội, do chính
Giám mục Ngô Đình Thục chủ lễ với nhiều quan chức đạo đời tham dự. Khi đó là
năm 1943.
Chỉ
khoảng gần nửa tháng sau là cô Xuân rửa tội, hai họ Ngô / Trần tổ chức ngay Hôn
Lễ. Thánh Lễ Hôn Phối được tổ chức trọng thể tại Nhà Thờ Lớn Hà Nội vẫn do Giám
Mục Ngô Đình Thục làm chủ tế, có Giám Mục F. Chaize Thịnh, quản nhiệm Địa Phận
Hà Nội, cùng tham dự, với đông đảo Linh mục, nam nữ tu sĩ và giáo dân Pháp, Nam
và nhiều quí khách, thân hữu ngoài đời thường của hai họ Ngô, Trần.
Về
phía họ nhà gái, nhiều thân chủ sang trọng của gia đình Luật Sư Trần Văn
Chương, có nhiều nhân vật quốc tế trong giới ngoại kiều như Pháp, Nhật, Hoa,
các quan lại Nam
triều. Đám cưới diễn ra trong khi người Nhật vẫn còn đang chiếm đóng Đông
Dương, đang tranh chấp gay go với phe đồng minh, tuy thế thắng đang nghiêng dần
ngày càng rõ rệt về phía Mỹ ở chiến trường Á Đông Thái Bình Dương.
Chiến
trường Việt Nam
đang chịu nhiều áp lực của quân đội Đồng Minh, mà chủ yếu là những cuộc không
tạc chiến lược của quân đội Hoa Kỳ trên khăp các vùng có quân Nhật chiếm đóng.
Dù tình hình căng thẳng như thế, vẫn có đến mấy chục xe hơi của quí khách và
thân nhân tham dự đậu dài bên đường Gambetta Hà Nội, nơi cư ngụ của gia đình họ
Trần cùng với văn phòng làm việc của Luật Sư Trần Văn Chương.
Đến
tham dự thánh lễ hôn phối, người ta thấy cô dâu Trần Lệ Xuân đẹp đẽ, duyên
dáng, e ấp trong bộ đồ cưới trắng toát, có dát kim tuyến óng ánh vương giả,
theo sau có hai cháu bé tay nâng đuôi áo cưới, tay cầm cành thiên tuế. Sau
Thánh lễ hôn phối theo nghi thức Công giáo, cô dâu vào bên trong nhà mặc áo,
thay bộ quốc phục quần trắng áo dài gấm đỏ tha thướt, thêu vàng, đầu đội khăn
màu thiên thanh, quấn nhiễu vàng gần giống lễ phục vương giả của Bà Nam Phương
trong ngày lễ thành hôn với Vua Bảo Đại. Pháo hồng tươi nổ dòn dã kéo dài khét
lẹt trước dãy phố có tòa biệt thự của gia đình Luật Sư Trần Văn Chương. Xác
pháo bây giờ trải đầy xác pháo hồng trên đường, ngập đến hết bàn chân của nhiều
khách bộ hành đi qua lại trên mặt phố.
Đám
rước dâu bên nhà trai đi đón dâu với tốp hai trẻ, tốp thứ nhất cầm hai đèn lồng
đi trước, theo sau là tốp hai trẻ khác cầm hai nhành thiên tuế, nối tiếp với
một đám tùy tùng đông đảo các trẻ em ôm hai con ngỗng trắng, câu án có bốn lọng
đỏ, cau lồng, rượu ché, heo đóng cũi, bò đeo bông, … kiểu truyền thống vọng tộc
đất Thần Kinh xứ Huế. Cô dâu được rước về quê nhà họ Ngô ở Phú Cam, Huế theo lễ
nghi trang trọng.
Bà
Nhu & c on gái Ngô Đình Lệ Thủy
Dấn
Thân Vào Hoạt Động Xã Hội, Chính Trị
Đôi
trai tài gái sắc thành hôn chỉ được khoảng hai năm sau, thì hàng loạt chính
biến tháng 8 và 9 năm 1945 lần lượt diễn ra trên cả nước từ Bắc Trung Nam. Kỷ
niệm đau lòng đối với những người kháng chiến quốc gia khi ấy là lực lượng Việt
Minh đã lợi dụng tình thế truy lùng và sát hại rất nhiều nhân vật và cơ sở của
các đảng viên và chính đảng không có xu hướng Cộng Sản, dường như muốn giành
lấy hết công lao và vinh dự của một mình phong trào Việt Minh lãnh đạo kháng
chiến giành độc lập cho dân tộc.
Vì
thế, lúc đó khi được tin người anh là ông Ngô Đình Diệm bị Việt Minh bắt giữ,
Ngô Đình Nhu đang làm việc tại Thư Viện Đông Dương, và đang tham gia vào kế
hoạch cải tổ cho nền giáo dục toàn quốc. Theo một nguồn tin có chứng liệu, ông
Nhu là 1 trong 14 thành viên trong Ban Cải Cách Giáo Dục, phụ trách Chương
Trình Trung Học, do Bộ Trưởng Giáo Dục Hoàng Xuân Hãn lãnh đạo.Nhà sử học cần
mẫn của Mỹ đã nghiên cứu tỉ mỉ vào những hoạt động của Ngô Đình Nhu có nhận xét
ông này có cá tính riêng biệt. Nhưng chắc các biến cố, có thể nguy hiểm cho bản
thân và gia đình, cùng mưu tính hoạt động chính trị ái quốc không theo kiểu
Cộng Sàn, đã khiến ông phải vội bỏ nhiệm sở, tìm đường chạy vào tá túc ở Thanh
Hóa, Phát Diệm, còn Bà Trần Lệ Xuân một mình vội tìm đường chạythoát về Phú
Cam. Có lẽ sau ngày 19/12/1946, ngày toàn quốc kháng chiến chống Pháp do phong
trào Việt Minh phát động, thì Ông Nhu mới chạy vào khu Tư ở vùng Thanh Nghệ, có
lần thám sát vùng biên giới Lào Việt ở khu vực đó. Cuộc đời và sinh hoạt của
gia đình Ngô tộc không tách rời với bối cảnh liên hệ chung của những thành phần
khác. Ông Nhu cùng với nhóm anh em đồng chí hướng âm thầm nhưng tích cực chuẩn
bị cho kế hoạch lên nắm quyên của ông Ngô Đình Diệm.
Biến
Cố Ngô Đình Khôi, Ngô Đình Huân và Phạm Quỳnh (28/8/1945)
Trong
lúc biến cố diễn ra, sau khi Nhật đầu hàng, Việt Minh cướp chính quyền ở
Hà Nội, có lẽ ông Ngô Đình Khôi khuyên vua Bảo Đại đừng trao chính quyền cho
Việt Minh do Hồ Chí Minh lãnh đạo. Ông đã tương kế tựu kế xử dụng người Nhật
một cách khôn khéo cầm cự với phong trào Việt Minh… Có thể vì lý do đó, ngày
28-08-1945, ông Ngô Đình Khôi (1891?-1945) bị Việt Minh dẫn đi và thủ tiêu cùng
với con trai ông là Ngô Đình Huân và Phạm Quỳnh (Thượng Thư Bộ Lại, thời Bảo
Đại).
Giới
chức CSVN sau khi cưỡng chiếm cả nước mới tiết lộ và nhìn nhận sự thật phũ
phàng này. Việc bắt giết đó nhằm mục đích trả thù cá nhân dưới mỹ từ đẹp đẽ
nhưng sắt máu “đấu tranh giai cấp”, kiểu “đấu tố địa chủ cường hào”. Cách hành
động này không xét xử và tuyên án công khai, được nhập khẩu và chỉ đạo từ Trung
Quốc Cộng Sản diễn ra trên khắp phần đât do CSVN kiểm soát, nhất là trong những
năm 1950-1955.
Ông
Ngô Đình Khôi (1895 ?-1945): tốt nghiệp trường Quốc Tử Giám ở Huế, năm
1910, bắt đầu làm việc ở Bộ Binh dưới quyền Thượng Thư Nguyễn Hữu Bài và cưới
cô Nguyễn Thị Giang, con gái Ông Nguyễn Hữu Bài làm vợ. Dần dần Ông lên đến
Tổng Đốc Nam-Ngãi (1930) rồi Tổng Kinh Lược các tỉnh miền Nam Trung Kỳ (1933).
Năm 1943 ông hoạt động công khai, ủng hộ Kỳ Ngoại Hầu Cường Để lúc đó đang tá
túc ở Nhật, nên ông phải từ bỏ các nhiệm vụ ở Nam triều do người Pháp kiểm soát.
Ông
Ngô Đình Khôi cai quản trên đất Quảng Nam và ông Ngô Đình Huân làm thanh
tra lao động. Tài liệu CS sau này có nói Ngô Đình Huân làm Hiến Binh (?) cho
quân đội Nhật với dụng ý lên án cha con ông làm tay sai cho Nhật, nhưng thực ra
việc làm của họ đều gây khó khăn nhất định cho các hoạt động khuấy đảo tàn bạo
của Cộng Sản Việt Nam trên đất Quảng Nam.
Hai
cha con đều bị tay chân Việt Minh ở địa phương sát hại ban đêm tại Hát Phú,
cách Huế 20 cây số. Ngày 28 Tết năm 1958, gia đình họ Ngô mới tìm thấy hài cốt
cha con cùng chôn một hố chôn chung với thượng thư Phạm Quỳnh. Tử thi của cả ba
người đều được thân nhân nhận diện và cải táng. Sau đó di cốt của hai cha con
ông Khôi được chôn lại trong nghĩa trang gia đình tại Phú Cam, Huế.
Nhóm
Hoạt Động Xã Hội Cần Lao
1.
Trước khi chiến tranh Việt Pháp bùng nổ vào cuối năm 1946, thì người ta mới
phát hiện ông Ngô Đình Nhu thoát khỏi Hà Nội. Trước khi đến Thanh Hóa, Ngô Đình
Nhu cùng với Hoàng Bá Vinh và một số thân hữu nòng cốt về Phát Diệm lập khu an
toàn. Chính thời gian này ông Nhu manh nha thành lập cùng với nhiều người đồng
chí hướng, tổ chức Liên Đoàn Kháng Chiến Cần Lao Việt Nam.
Khi
Việt Minh bị quân Việt-Pháp đánh bật khỏi Hà Nội, thì ông Nhu trở lại Hà Nội,
với một Linh Mục mà tài liệu Cộng Sản Việt Nam gọi tên là Trọng, đem theo một
cán bộ quốc gia có bản lĩnh, nói là ở Điền Hộ, từ Hà Trung mới ra. Nhân vật
này, người nhỏ bé, xuất thân từ chủng viện Thanh Hóa, tính tình thông minh điềm
đạm. Theo Lương Khải Minh ghi lại, đó là một thanh niên tự xưng là Bác Sĩ Trần
Kim Tuyến, sau này cầm đầu ngành tình báo một thời trong chế độ Ngô Đình Diệm:
Chính
tại Thanh Hóa Phát Diệm, ông Nhu cùng một số nhân sĩ trí thức đã chuẩn bị cơ
cấu ban đầu nhân sự và tổ chức, thành lập Đảng Cần Lao sau này làm nòng cốt cho
tổ chức chính trị của chế độ Việt Nam Cộng Hòa từ 1954-1963. Nhưng đồng chí
nòng cốt đầu tiên là: LS Lê Quang Luật, Hoàng Bá Vinh, Trần Kim Tuyến, Đái Đức
Tuấn, tức Mai Nguyệt, Tchya, với tên gọi ban đầu là Nhóm Xã Hội Công Giáo
(1946-1954) là nhóm cột trụ sau này của Đảng Cần Lao Nhân Vị.
Về
tới Hà Nội, ông Nhu mới hay biết vợ ông vẫn sống bình an và còn ở Huế. Nhưng
sau đó ông lại được tin vợ ông đã về Đà Lạt với gia đình người chị là Lệ Chi
(1947-1951). Dần dần ông Nhu bắt lại liên lạc với Giám Mục Ngô Đình Thục ở Vĩnh
Long, và ông Ngô Đình Luyện ở Sàigòn. Sau chính biến Tháng Tám 1945, ông Ngô
Đình Diệm bị CS bắt giữ (như đã nói trên), rồi giải giam tại Việt Bắc, nhưng
với sự can thiệp của Giám Mục Lê Hữu Từ, cùng vì nhiều áp lực từ tình hình
chính trị phức tạp trong nước và quốc tế, Hồ Chí Minh phải trả tự do cho Ngô
Đình Diệm đầu năm 1946, như một chiến lược tương kế tựu kế, thu phục nhân tâm
nhân sĩ và quan lại của cựu trào.
2. Ở
Hà Nội, theo một số tài liệu, ông Ngô Đình Diệm tá túc tại Dòng Chúa Cứu Thế ở
khu tu viện Nhà Thờ Nam Đồng ở Thái Hà Ấp.
Chính
từ đây ông Ngô Đình Diệm dần dần mở rộng liên lạc lại được với các nơi. Thời kỳ
này ông Ngô Đình Diệm đã tiếp xúc với Linh Mục Nguyễn Văn Thính. Từ Nhà thờ Nam
Đồng, mấy cán bộ thân tín, như Nguyễn Văn Châu (sau này làm đại tá, Giám Đốc
Nha Chiến Tranh Tâm Lý, Bộ Quốc Phòng, Việt Nam Cộng Hòa), Đỗ Mậu (sau này làm
đại tá An Ninh Quân Đội) sang Phúc Xá liên lạc với Linh Mục Bằng. Khi Linh Mục
Bằng bị bắt giết, ông Ngô Đình Diệm vào Sàigòn tá túc tại nhà ông Ngô Đình
Luyện (ở số 2, Đường Armand Rousseau (tức số 8 Đường Nguyễn Văn Tráng sau này).
Nơi này về sau chính là cơ sở Trường Y Khoa thuộc Viện Đại Học Minh Đức
Khi
nghe tin vợ đang ở Đà Lạt, ông Nhu liền tìm lên theo. Trong cảnh nhiễu nhương
bấp bênh, cặp vợ chồng trẻ sống chật vật nhưng can đảm và hết tình trong cảnh
thắt lưng buộc bụng thiếu thốn đạm bạc. Bà Nhu lo cho chồng từng bao thuốc lá
Bastos Xanh, mà ông say mê và suốt ngày chỉ vùi đầu miệt mài với sách vở. Có
lúc bà phải đích thân ra chợ mua từng bó rau lạng thịt về chung nhau ăn từng
bữa. Có khi bà phải đem bán cả vòng xuyến vàng đeo cổ kỷ niệm ngày cưới đế có
tiền sinh sống qua ngày. Ông Nhu can trường chịu dựng với bộ quần áo sơmi cụt
tay và chiêc quần gabardine. Cảnh sống khem khổ ấy chứng tỏ hai ông bà luôn luôn
đằm thắmnhẫn nại trong tính nghĩa vợ chồng, dù trong những phút khó khăn. Nhưng
lý tưởng xây dựng một xã hội Việt Nam nhân bản không rời xa những câu
chuyện bàn bạc của ông thật say sưa và nhiều mưu lược với bạn bè. Có lúc dường
như đam mê chính trị và lý tưởng xã hội lấn át cả những tình cảm và bổn phận
gia đình. Đúng là tác phong quên mình của một người có dầu óc chiến lược và
t2âm nhìn xa trông rộng. Từ khi lựa chọn sinh viên của École des Chartes, câu
Nhu đã bộc lộ một trí thông minh sắc sảo, một con người có óc tổ chức khiến
nhiều người phát ghen, nhưng lại nể phục!
Sau
khi ông Ngô Đình Diệm qua Mỹ (1950), ông Ngô Đình Nhu về Sài Gòn liên lạc với
các tôn giáo, đảng phái, xuất bản Nguyệt San Xã Hội, phổ biến tư tưởng chính
trị của ông. Tháng 09-1953, ông tham gia Phong Trào Đại Đoàn Kết và Hoà Bình
với tư cách đại diện Công Giáo. Phong Trào này họp tại Sài Gòn ngày 6-09-1953
qui tụ các đại biểu Công Giáo, Cao Đài, Hoà Hảo, Bình Xuyên, Đại Việt, Việt Nam
Quốc Dân Đảng và một số nhân sĩ, trí thức Trung, Nam, Bắc…tất cả 65 đại biểu.
Năm
1954, trước tình hình nghiêm trọng có thể xoay chuyển số phận đất nước, sau khi
căn cứ Điện Biên Phủ của Pháp bị thất thủ ( 07-05-1954), Quốc Trưởng Bảo Đại đã
cử Ông Ngô Đình Diệm làm Thủ Tướng (toàn quyền): ngày 07-07-1954, Thủ Tướng Ngô
Đình Diệm trình diện Tân Chính phủ tại Sài Gòn, Ông Ngô Đình Nhu làm Cố Vấn
Chính Trị cho Ông Diệm, một chức vụ mà không bao giờ được bổ nhiệm chính thức
đến khi ông bị sát hại ở độ tuổi đang sung sức, ít ra về nhận thức và kinh
nghiệm chính trị.
Ông
Nhu là một lý thuyết gia cừ khôi xây dựng chủ nghĩa Nhân Vị và là một nhà chiến
lược chính trị sâu sắc đến độ đam mê. Như một cặp bài trùng, đã hết sức giúp
ông Diệm ổn định tình hình, đối phó với các tổ chức chính trị đối lập tại miền
Nam, có cả hoạt động bí mật của Cộng Sản ở miền Nam trong lúc các sinh hoạt của
Cộn Sản Việt Nam đều công khai ở miền Bắc…
Ông
thành lập đảng chính trị Cần Lao, dựa vào một chủ thuyết về cơ bản do ông khởi
xướng là Học Thuyết Cần Lao – Nhân Vị để hỗ trợ chính quyền của người anh ông.
Một phần nào vận dụng viện trợ của người Mỹ, đảng Cần Lao phát triển lên nhanh
chóng, thâm nhập vào hàng ngũ quân đội, công chức, trí thức và cả giới kinh
doanh và trở thành chính đảng lớn nhất thời bấy giờ. Đồng thời, ông cũng cho thành
lập tổ chức “Thanh Niên Cộng Hòa” nhằm qui tu và huấn luyện theo mô hình chặt
chẽ và hoạt động tích cực, có hiệu quả do ông làm Tổng thủ lãnh. Một tổ chức
khác cũng được thành lập với mục đích như trên, dành cho giới nữ lấy tên là
“Phụ Nữ Liên Đới” do vợ ông, Bà Trần Lệ Xuân, làm Tổng thủ lãnh. Hai tổ chức
này là hai cánh tay nối dài của Đảng Cần Lao Nhân Vị, kiểu như các đoàn thể
trong tổ chức Mặt Trận Tổ Quốc của Cộng Sản, nhưng theo mục đí khác biệt nếu
không phải là đối lập. Sau khi chế độ suy tàn biết bao xích bác, lời khen tiếng
chê đủ điều được dịp nói đến bà, từ phía những người Cộng Sản cùng phên dậu của
họ và nhiều cá nhân và đảng phái quốc gia không có thiện cảm hay không đồng ý
với cá nhân bà và gia đình họ Ngô Đình.
Trên
danh nghĩa là một cố vấn chính trị, nhưng hầu như nhiều nhà chiến lược và nhiều
tài liệu đều ghi nhận, ngoài ông Ngô Đình Diệm, ông Nhu mới là kiến trúc sư xây
dựng rường cột của chế độ. Ông hoạch định tư tưởng và xây dựng các cấu trúc từ
thượng tầng ở trung ương đến hạ tầng ở địa phương, nông sơn thôn của chế độ.
Ông Nhu là người khởi xướng chính yếu mọi chủ trương chính sách của nền Đệ Nhất
Cộng Hòa. Ông cũng cho lập và trực tiếp điều phối nhiều cơ quan tình báo và mật
vụ ( có tới 13 cơ quan) với những quyền lực to lớn như có thể bắt giam người
không cần xét xử trước.
Trong
cuộc đảo chánh ngày 01-11-1963 do phe quân nhân chủ động ông Nhu đã bị thảm sát
cùng một lần với Tổng Thống Ngô Đình Diệm vào ngày 02-11-1963 theo lệnh của Mỹ.
Một
Hình Ảnh Về Cuộc Đời Của Hai Anh Em Diệm Nhu
Thay
cho lời kết luận, người viết chỉ ghi lại một lời chứng của một quân y sĩ VNCH
có ý nghĩa “novissima verba” đối với người đã chết và những thương tiếc bản
thân chế độ, đất nước mà hai ông hết lòng phục vụ, vì lợi ích của cộng đồng dân
tộc và nhân dân cho đến chết:
Phục
Vụ Đất Nước Đến Chết
“….tôi
(tức ông Đôn) quả quyết rằng: “Không có lời phát biểu công khai nào của tướng
tá lúc đó đòi phải xử tử hai ông Diệm và Nhu…” người ta không khỏi phì cười và
chê là lý luận quá ngây thơ (không “công khai” tức là phải hiểu “bí mật”
chăng?)
Để
làm sáng tỏ vấn đề hơn, về điểm này, LM Cao Văn Luận đã viết như sau: “Khi xác
chết anh em ông Diệm được đưa vào nhà thương Saint-Paul thì giây trói quật cánh
khuỷu hai người vẫn còn nguyên.
“Trên
ngực ông Nhu có nhiều vết thương do dao đâm vào và một vết đạn súng lục trên
đầu. Trên thân thể ông Diệm chỉ có một vết thương ở đầu.
“Một
người lính thiết giáp kể rằng ông Nhung (thiếu tá) (lúc đang nói ở đây ông
Nhung chưa được thăng thiếu tá – lời ghi chú thêm của người viết) vốn có một
người bà con theo đảng Đại Việt bị bắt và xử tử hay thủ tiêu trong thời kỳ cực
thịnh của chế độ họ Ngô, đã cãi vả mắng chửi ông Nhu.
“Ông
Nhu nhìn ông Nhung cách lạnh lùng, khinh bỉ, và nói vài tiếng tỏ vẻ khinh miệt.
“Ông
Nhung đã giật súng có gắn lưỡi lê của một người lính thiết giáp đâm ông Nhu
nhiều lát sau lưng, rồi ông Nhu ngã gục, nhưng vẫn chưa chết ngay, thì ông
Nhung bắn một phát đạn súng lục vào đầu. Các cuộc khám nghiệm sau đó, và các
phóng ảnh cho thấy ông Nhu bị nhiều vết thương do vật bén nhọn đâm từ lưng chổ
ra bụng, và một vết đạn ở đầu.
“Sau
khi ông Nhu bị đâm nhiều lát, ông Nhung đã bắn một phát súng lục vào đầu ông
Diệm, và phát đạn này kết liễu cuộc đời ông Diệm ngay lập tức (những tấm hình
này, trong cuộc họp báo ngày 5.11.63 tại bộ TTM, Đỗ Mậu đã trưng ra như một
bằng chứng cụ thể xác nhận anh em cố TT Diệm đã chết thật, vì lúc đó còn rất
nhiều người hoài nghi hai ông chưa chết. (lời ghi chú thêm của người viết
(Phụng Hồng)).
” Một
người khác kể thêm rằng, khi bắt được hai anh em ông Diệm trói quật cánh khuỷu,
dẫn từ nhà thờ ra xe thiết giáp, tướng Mai Hữu Xuân đã đánh điện về các tướng
lãnh tại bộ tổng tham mưu chỉ huy cuộc đảo chánh xin chỉ thị, sau một lúc bàn
cãi, các tướng lãnh đã bỏ phiếu với đa số quyết định phải thủ tiêu ông Diệm
gấp, vì lo sợ nếu để ông Diệm sống sót, thì một số đơn vị quân đội có thể ủng
hộ ông chống lại phe đảo chánh” (7)
Trích
dẫn đoạn trên của cha Luận (cũng là một nhân chứng!), tôi (người viết Phụng
Hồng) muốn nhấn mạnh thêm một lần nữa rằng vụ mưu sát hai anh em cố TT Diệm là
một dự mưu đã được tính toán trước bởi một số tướng lãnh phản bội toa rập với
đề nghị của ngoại bang (vì nếu không thỏa mãn yêu cầu của họ thì họ không ủng
hộ cuộc đảo chánh thì sức mấy mà thành công!).
Tiếc
thay, ông Đôn đã cố tình miêu tả một cách hời hợt, như ngầm đổ lỗi cho đại úy
Nhung, sĩ quan cận vệ tay chân của ông Minh, tự ý giết (trang 238), và mình
không có trách nhiệm gì. Tuy nhiên, ta vẫn thấy ở một trang khác, tác giả đã để
lộ ý định cho rằng giết TT Diệm là đúng (tr. 250). Chính trong cuốn “Our
Endless War” (8), ông Đôn đã viết chương “Diem Must Go” và đã biện minh cho
việc giết TT Diệm là hợp lý. Đọc đến đây, người ta băn khoăn tự hỏi nếu ông Đôn
chối bỏ hành động cố sát TT Diệm thì tại sao lại ngụy biện vậy? Thật là mâu
thuẫn không thể hiểu được! Đó là một sai lầm lớn.”
Nếu
Hai Ông Không Bị Sát Hại, Số Phận Đất Nước Có Thể Chuyển Biến Tích Cực Khác
Muốn
mượn lời người khác, người viết dẫn chứng tác giả Phụng Hồng làm rõ thêm luồng
tư tưởng này như sau:
“…tôi
(người viết Phụng Hồng) muốn mời bạn đọc tìm hiểu thêm một ý kiến khách quan
của một người ngoại cuộc, ông Von Wenland, Đại Sứ Cộng Hòa Liên Bang Đức tại
Việt Nam.
Ông này đã tâm tình với cha Luận rất lâu sau ngày đảo chánh. Cha Luận đã viết:
“Trước
hết tôi đến gặp Đại Sứ Đức là ông Von Wenland. Ông này phàn nàn về cái chết của
ông Diệm và ông Nhu. Tuy nhiên ông biết ông Diệm và chế độ của ông không tránh
khỏi một vài tiếng khiếm khuyết nhưng không ai có thể phủ nhận những thiện chí
của ông Diệm đối với Quốc Gia.”
“Cái
chết của ông Diệm làm cho tương lai Việt Nam trở nên đen tối hơn. Tôi còn
nhớ một đoạn trong câu chuyện của ông Đại Sứ Đức:
“Tôi
không theo tôn giáo nào cả, nhưng tôi tin rằng giờ đây linh hồn ông Diệm sẽ
phảng phất nơi đây và sẽ gieo nhiều tai họa cho xứ sở mình.
“Mặt
ông đượm buồn, và giọng ông hết sức chua chát. Ông cho biết ông đã đệ đơn từ
chức và sẽ rời Việt Nam
trong ít lâu.” (9)
Và sự
thật cũng đã chứng minh một ách hùng hồn như chúng ta đã từng là Nhân Chứng từ
1975 đến nay. Vậy ta có thể kết luận một cách đau lòng rằng “Cuộc Đảo Chánh
1.11.63 đã làm cho Việt Nam
mất vào tay giặc cộng sản Bắc Việt”
Bạn
có đồng ý với tôi [Phụng Hồng] không? Nếu bạn không đồng ý, xin mời bạn hãy đọc
tiếp đoạn này:
“….Cái
chết của ông Diệm và ông Nhu đã làm cho một số người Mỹ xúc động và quay trở
lại có cảm tình với ông Diệm hơn trước. Bộ mặt của những người thay thế ông
Diệm cũng dần dần hiện rõ và người Mỹ thấy bộ mặt đó chẳng đẹp đẽ gì hơn.
“Những
người Mỹ trong đó có cựu đại sứ Nolting, tướng Harkins, ông Richardson, giám
đốc trung ương Tình Báo Mỹ (CIA) tại Việt Nam lên tiếng cảnh cáo rằng cuộc cách
mạng 1.11 chẳng những sẽ không cải thiện được tình hình quân sự và chính trị
tại Việt Nam như nhiều người Mỹ mong cầu, mà trái lại sẽ làm cho tình hình chung
tồi tệ hơn. Những hỗn loạn chính trị đã bắt đầu diễn ra và về mặt quân sự, Quân
Đội Việt Nam
mải lo canh gác Sài Gòn và các đô thị lớn để đề phòng phe ông Diệm đã gần như
bỏ trống các vùng nông thôn cho Việt cộng.” (10) (sự bãi bỏ quốc sách Ấp Chiến
Lược mà Việt cộng từng ghê sợ nhất, là một thí dụ điển hình-lời ghi chú thêm
của người viết [Phụng Hồng]).
Đây
là một bằng chứng hùng hồn nhất, một bài học lịch sử đau đớn nhất cho những ai
từng tự vỗ ngực huênh hoang cho mình là “người hùng cách mạng“, và tự đeo lon
to nhất để suy gẫm lấy. Và tôi [Phụng Hồng] cũng muốn những người đã “bái lạy
tướng to lon” để mưu đồ đảo chánh, phản bội chủ mình hãy tự kiểm điểm lại hành
động mình mà ăn năn hối lỗi. Nhưng chậm quá rồi! Lịch sử và những vượt biên
trên biển cả, những hồn thiêng trong Tết Mậu Thân, trong “lò luộc người cải
tạo” chắc chắn không bao giờ tha thứ bọn người này! Đó là một sự thật cay đắng
mà ai nấy đều đã thấm thía khi phải “tha phương cầu thực“.
Và
sau cùng, tôi [Phụng Hồng] muốn nhân dịp này nhắc lại câu nói để đời của
William Colby, cựu Giám Đốc Trung Ương Tình Báo đã từng hoạt động nhiều năm tại
Việt Nam, và là người am hiểu tình hình chính trị Sài Gòn hơn ai hết, khi hối
tiếc về cái chết của TT Diệm trong cuốn sách mới nhất của ông (11): “Nếu ông
Diệm còn, chưa chắc miền Nam mất.”
Những
Dư Luận Thóa Mạ Chống Đối
Sau
khi chế độ sụp đổ thì không biết bao nhiêu lời thóa mạ được nói đến gia đình họ
Ngô, nhưng mấy người được tiếp xúc và có nhận xét nghiêm chỉnh quân bình về
những con người đó.
Nhà
nghiên cứu Nguyễn Văn Lục đã tổng hợp đứng đắn những diều được nhiều người phát
biểu:
Nhiều
đàm tiếu diễn ra sau 1963, về gia đình ông Nhu, những người như Hoàng Trọng
Miên, Nguyễn Đắc Xuân…Chỉ nhắc lại một lần cuối.
Trong
bài ký: “Theo Đoàn Sinh viên Huế, tham quan con đường ‘gặt bão’ của anh em Ngô
Đình Diệm ở Sài Gòn tháng 11–63”, ông Xuân đã viết với lối viết quen thuộc, ỡm
ờ nửa hư, nửa thực như sau:
“Suốt
tuần qua báo chí Sài Gòn đăng nhiều phóng sự điều tra về những bí mật trong
dinh Gia Long, đặc biệt là những hình ảnh sex mà họ gán cho là của bà Trần Thị
Lệ Xuân – vợ cố vấn Ngô Đình Nhu – người tự mệnh danh là đệ nhất phu nhân VNCH.
Do đó khi được vào tham quan, chúng tôi đến ngay phòng ngủ của bà Lệ Xuân phía
gần đường Pasteur. Cái phòng này bị dân chúng phá tanh banh. Các sĩ quan chỉ
cho chúng tôi hệ thống kính soi được lắp kính bốn mặt tường và họ giải thích
rằng bà Lệ Xuân lắp hệ thống kính như thế để mọi hoạt động thân thể riêng tư
của bà trong phòng nầy bà có thể ngắm được từ nhiều phía. Và người ta cũng
hướng dẫn cho chúng tôi rằng phòng riêng của Tổng Thống Diệm gần phòng riêng
của cô em dâu. Ông Ngô Đình Nhu muốn vào phòng riêng của của vợ phải đi qua
phòng của anh trai ông. Không rõ thực hư như thế nào, cho đến bây giờ, tôi vẫn
chưa hiểu có đúng như thế không và tại sao như vậy”
Về
nhóm sinh viên nằm vùng tranh đấu, Nguyễn Đắc Xuân viết tiếp:
“Những
thành viên trong đoàn sinh viên Huế đi tham quan ngày ấy, hiện nay vẫn còn ở
Huế khá đông như nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, bác sĩ Phạm Thị Xuân Quế, anh Lý
Văn Nghiên, ở Đà nẵng có bác sĩ Lê Quang Tái, ở TP Hồ Chí Minh có Tiến sĩ Thái
Thị Ngọc Dư, nhà giáo Nguyễn Đình Hiển, ở Đức có Tiến sĩ Thái Thị Kim Lan, ở
Pháp có Lê Thị Thảo; ở Mỹ có Nguyễn Thị Kim Tri, ở Úc có Nguyễn Thị Kim Xuyến
v.v…
Ba thành
viên chủ chốt trong đoàn nay không còn nữa là Nhà thơ Trần Quang Long (ra
trường năm 1965), tham gia kháng chiến và hy sinh ở chiến trường Tây Ninh năm
1968; Nguyễn Thiết đang học năm thứ ba thì thoát ly, phụ trách Thanh niên Thành
ủy Huế, hy sinh năm 1968; Vĩnh Kha, về sau làm Chủ tịch Tổng hội Sinh viên Huế,
lãnh đạo sinh viên phát động các cuộc đấu tranh chống các chính quyền Diệm mà
không có Diệm. Kha mất vì bệnh gan vào giữa những năm Tám mươi.”
Một
Số Nhân Chứng Trực Tiếp
Dù có
những dư luận kiểu đó, ông Ngô Bảo (nhà thầu tốt nghiệp trường Mỹ thuật bên
Pháp) có trách nhiệm trang trí tư dinh của Tổng thống Ngô Đình Diệm cho ông
Nguyễn Văn Lục hay:
“Phòng
ăn dinh Gia Long được trang trí với tranh sơn mài Thành Lễ. Riêng phòng bà Nhu
chỉ treo độc nhất một bức anh vẽ bán thân bà Nhu, do hoạ sĩ Nguyễn Khoa Toàn
vẽ. Bức tranh vẽ bà Nhu mặc áo cánh lụa, có hơi rõ nét nổi lên phần ngực phía
trong làn áo. Chỉ có vậy. Người viết hỏi thêm, có thấy các bức tường chung
quanh phòng bà Nhu đều có gương phản chiếu không? Ông Ngô Bảo cho biết: Làm gì
có chuyện đó. Tường thường như mọi bức tường nhà khác.”
Chi
tiết được ông Ngô Bảo, nay đã 78 tuổi, cho biết chứng tỏ chắc chắn rằng Nguyễn
Đắc Xuân đã bịa đặt, và đám nam nữ sinh viên cùng tham dự buổi tham quan dinh
Gia Long đã im lặng đồng loã.
“Dù
chỉ nhìn thoáng qua, ấn tượng về ông còn được ghi nhớ mãi trong tôi. Nhiều ấn
tượng còn được ghi khắc trong số học trò của ông Nhu có linh mục Phước. Lm
Phước kể lại cho Nguyễn Văn Lục hay biết:
“là
có dịp đi Đà lạt sau này, có đến thăm thày cũ. Ông đã hết lời nói về gia đình
thày của mình. Ông Nhu thì học cao, hiểu rộng, tài trí hơn người. Ai ai cũng
phải nhìn nhận như vậy.
Còn
cụ Đoàn Thêm có những nhận xét:
“Về
phương diện trí thức, trình độ của ông Nhu rất cao. Học vấn cổ điển và nhân bản
của ông rộng và vững. Qua lời nói ề à, kẻ chú ý có thể bắt gặp những nhận xét
sâu sắc về người và việc, một sự khó thấy ở ông Diệm, và ít thấy ở người chung
quanh.”
Bà
thì vừa xinh, vừa trẻ đẹp, giữ gìn gia phong nề nếp. Thêm một lần nữa, tôi có
một ấn tượng rất tốt đẹp về bà Nhu. Theo cha Phước khi đến thăm ông Nhu cùng
với vài người khác ngồi ở phòng khách. Chủ khách đàm đạo trong khi bà Nhu không
dám ngồi mà chỉ đứng chắp tay vào nhau để trước bụng.”
Đấy
là cử chỉ của những gia đình có lễ giáo nghiêm ngặt. Ông Nguyễn Văn Lục nghe
biết câu chuyện này, khi còn ở ngoài Bắc trước khi có cuộc di cư. Nói xấu một
người thì dễ hơn là kính trọng người ta, vì người ta thường thấy cái tiêu cực
trong người khác hơn là thấy nết xấu ở nơi mìn. “Chân mình thì lấm mê mê, Lại
cầm bó đuốc mà rê chân người”, đấy là cái thói ở đời bên Đông cũng như bên Tây.
Sau
gần 10 năm, tác giả Nguyễn Văn Lục lại có dịp khác “gặp lại” ông Nhu trong một
khung cảnh khác. Hồi ấy, anh còn là sinh viên Đại học Đà Lạt nên thường tham dự
những buổi lễ do nhà trường tổ chức. Ông Lục nhớ lại:
“Đôi
lần lại có dịp được thấy ông Nhu. Ông không mặc áo bốn túi nữa, mà áo veste.
Gương mặt có phần trĩu nặng ưu tư. Mặc dầu là cố vấn Tổng Thống, ông xuất hiện
hết sức low profile. Ngồi một góc. Im lặng. Ai khen thì khen. Ai vỗ tay thì vỗ.
Ông vỗ nhẹ tay lấy lệ, còn vẫn ngồi bất động như thể đang nghĩ về một vấn đề gì
khác. Gần như ông không chú ý đến ai cả. Có cảm tưởng như ông bắt buộc phải
ngồi đó. Có thể ông ghét những thói bề ngoài rình rang với đôi chút tâng bốc,
xu phụng. Cả buổi lễ, ông chỉ ngồi chống tay trên thành ghế. Không nhúc nhích,
không nói nửa lời.”
Cụ
Đoàn Thêm nói tiếp về con người ông Nhu “cử chỉ lạnh lùng bắt người ta nhớ đến
câu của Racine
gán cho Néron: ‘Ami ou ennemi, il suffit qu’on me craigne’ (Bạn hay thù, miễn
là họ biết sợ mình là đủ).”
Phần
tôi, có lẽ chẳng có lệ thuộc gì với ông, tôi nhìn chăm chăm vào ông. Kính phục
thì có, sợ thì không.
Tôi
dành cả buổi lễ quan sát ông không sót một cử chỉ nào. Ông khác hẳn các viên
chức như các ông Trương Vĩnh Lễ, Trương Công Cừu. Cụ Lễ thì khúm núm ra mặt.
Các ông lần lượt lên rước lễ mà chắc hẳn ông Nhu không hề chú ý đến những cử
chỉ, thái độ của mấy ông này.
Ông
không phải là loại người của đám đông.
Cứ
nghĩ lại coi, trong 9 năm cầm quyền. Có bao giờ thấy ông Nhu xuất hiện công
khai, đăng đàn diễn thuyết (chỉ trong trường hợp thuyết trình học tập như ở
Suối Lồ Ồ) đao to búa lớn, hay hình ảnh đăng dài dài trên báo hà rần, cờ xí,
duyệt binh, gắn lon gắn chậu, tiền bạc xa hoa, xe cộ tiền hô hậu ủng.
Không.
Ông Nhu ít xuất hiện, ít phô trương. Ngược lại kín đáo, nấp sau bóng dáng Tổng
Thống.”
Căn
cứ vào các số báo Lập Trường, Hành Trình, Đất nước và Trình bày sau 1963. Ông
Lục không hề nghe thấy một lời phê phán về cá nhân ông Ngô Đình Nhu. Tiền bạc
không, nhà cửa dinh thự không. Mấy ai đã làm được như vậy?
Cụ
Đoàn Thêm viết về ông Nhu đã sống như thế nào:
“Tôi
còn ghi nhận những ống quần nhầu không ủi, chiếc sơ mi hở cổ cộc tay và hơi cũ,
đôi dép da quai sờn. Y phục sức quá sơ sài của em một Thủ tướng khiến tôi phát
ngượng, lúng túng trong bộ đồ lớn của tôi. Tôi càng thấy khó hiểu, khi mục kích
ông co ro cùng vợ con trong một căn phòng nhỏ hẹp trên lầu dinh Độc lập, tuy
còn những phòng rộng rộng lớn và đẹp hơn. Theo một người thân cận, thì ông
không muốn ở trong Dinh, chỉ chờ dịp dọn đi, nhưng Ông Diệm không nghe, quyết
giữ ông lại để còn luôn luôn hỏi việc. Căn cứ vào những lời ông nói và nếp sống
bề ngoài của ông, tôi đã kết luận rằng ông tránh tiếng lợi dụng quyền lực và địa
vị của ông anh … Ngay cả hai chữ cố vấn cũng chỉ là nhận bất đắc dĩ.”
Vẫn
theo lời kể của cụ Đoàn Thêm:
“Đến
khi cần cử ông qua Pháp thương thuyết với thủ tướng Edgar Faure, một số người
trong chánh phủ thấy ông phải đi với một danh nghĩa chính thức hơn là với tư
cách bào đệ ông Diệm. Nên hai chữ cố vấn đã được đem dùng để đồng thời thừa
nhận một sự vẫn được coi là hiển nhiên. Ông cũng biết là không tránh được chức
vị… Ông Nhu không thoát khỏi lệ thường, nên chỉ tới đầu 1956 là ông hết phản
đối (Không chịu người ta gọi là ông cố vấn).
Ai đã
từng đọc cụ Đoàn Thêm thì đều hiểu rằng, cụ viết cẩn trọng, tương đối khách
quan, khen có mà chê cũng có. Như thế những nhận xét của cụ nên coi là khuôn
thước, tránh được cái tệ nạn xuyên tạc hay xưng tụng quá đáng.
Ông cố
vấn sống thanh đạm và đơn giản như thế, thì chắc người phụ nữ nào làm vợ ông
cũng phải là người biết “liệu cơm gắp mắm”
Tư
cách trí thức biết điều là ở chỗ ấy. Người ta nhìn lại, những người thay thế
ông sau này. Một khi có quyền bính trong tay, họ đã hành xử thế nào? Như
ông Đỗ Mậu làm phó thủ tướng văn hóa, dù chỉ trong một thời gian ngắn, ông xuất
hiện nhiều lần hơn gấp bội ông Ngô Đình Nhu trong 9 năm làm cố vấn?
Có
một vị nào sau này lên cầm quyền có một phong cách trí thức như một Ngô Đình
Nhu và tư cách một kẻ sĩ như một Ngô Đình Diệm?
Người
ta chỉ muốn nói về CON NGƯỜI mà không đề cập đến chính trị. Hay nói như cụ Đoàn
Thêm, chế độ đệ nhất cộng hoà là nhân trị hơn pháp trị. Nhưng nếu làm người mà
không xứng đáng thì nói chi đến thứ khác? .
Vận
Động Chính Trị ở Hải Ngoại: ông Ngô Đình Diệm
Trở
lại cuộc vận động hải ngoại cho ông Ngô Đình Diệm, thì thực ra, theo GS Tôn
Thất Thiện, cuối năm 1949, Cụ Diệm khước từ lời của Cựu Hoàng Bảo Đại mời ông
làm Thủ Tướng vì cho rằng Hiệp Định Cựu Hoàng vừa ký với Pháp (Hiệp Định
Elysées) không mang lại độc lập thực sự cho Việt Nam, nhất là về ngoại giao.
Sau đó, ông nhận lời cùng với Giám Mục Thục đi một vòng thế giới nhân dịp GM
Thục đi tham dự một hội nghị các giám mục của Giáo hội Công giáo ở La Mã. Hai
ông đi Nhật Bản, rồi từ đó sang Hoa Kỳ. Sau mấy tuần ở Hoa Kỳ, hai ông sang La
Mã. Mỗi người sinh hoạt theo kế hoạch riêng biệt. Sau khi tham dự hội nghị giám
mục tại Rôma, Đức cha Thục đi hành hương ở Tây Ban Nha, rồi về Việt Nam, còn
ông Diệm thì đi Thụy sỹ và Pháp.
Trong
thời gian ở Paris
ông Diệm gặp lại người em Ngô Đình Luyện và gia đình ông này. Ông gặp lại Võ
Văn Hải, một người hăng say sát cánh bên ông trong những năm 1945-1949. Ngoài
ra, ông có sở thích đi bộ quan sát Paris,
và viếng các nhà thờ lớn. Ông đi bộ nhiều đến nỗi viên mật thám có nhiệm vụ
trông coi ông phải than trời “ông này điên rồi! ông muốn thăm hết Paris, mà toàn đi bộ!”.
Tất nhiên cũng có nhiều người tìm gặp ông. Vì vậy mà nhà chức trách Pháp muốn
ông ra khỏi đất Pháp.
Đúng
lúc đó có tin Tu viện Maryknoll ở New York mời ông sang với tư cách làm nhân
viên giảng dạy đặc biệt, nên ông Diệm đi lại Hoa Kỳ. Giữa năm 1953, ông lại đi
Âu Châu, trú tại Tu viện Biển Đức Thánh Anrê (Couvent Bénédictine de Saint
André) ở Bruges, Bỉ (Belgique). Thường những quyết định lớn về Việt Nam diễn ra
ở Paris, nhưng lại hay gây ồn ào, và bị mật thám Pháp rình mò, nên ông chọn qua
Bỉ gần Paris, mà tránh được cả hai thứ phiền phức trên.
Mùa
Thu năm 1953 tình hình Việt Nam sôi động, ảnh hưởng đến tình hình chính trị
Pháp với viễn ảnh điều đình lập lại hoà hình ở Đông Dương. Đặc biệt trong
trường hợp ấy, có tiếng đồn Ông Ngô Đình Diệm sẽ là Thủ Tướng Việt Nam. Thật
ra, đây chính là thời gian Cựu Hoàng Bảo Đại bắt đầu tìm liên lạc với Ông Ngô
Đình Luyện để “nối lại tình xưa”, vì hồi nhỏ, trước Thế Chiến II, hai ông là
bạn chơi với nhau ở Paris. Nhưng Ông Luyện thừa hiểu nguời Cựu Hoàng muốn móc
nối không phải là ông mà là ông Diệm.
Để
nắm tình hình rõ hơn, ông Diệm sang Paris, nơi
có nhiều chính khách Việt Nam,
và quyết định về Việt Nam
– vẫn đang bị Pháp chi phối. Muốn kín đáo hơn, ông không ở với Ông Luyện, trong
vùng Choisy, ngoại ô Paris, mà ở với ông Tôn Thất Cẩn, trong vùng Gentilly,
ngay sau khu Học Xá Đại Học Paris. Ông Cẩn là con của Quận Vương Tôn Thất Hân,
từng làm Phụ Chính, kết thân với bản thân ông Ngô Đình Khả. Ông Hân đã lén giúp
ông Ngô Đình Khả trong thời gian ông này khốn đốn vì bị tước hết chức vụ, mất
hết bổng lộc, vì không chịu ký kiến nghị truất phế Vua Thành Thái. Chính ở đây
mà ông Tôn Thất Thiện, em ruột ông Cẩn, hội kiến ông Diệm lần đầu qua trung
gian ông Thuyên, người phụ giáo cho gia đình ông Hân.
Ông
Diệm tiếp ông Thiện khoảng một giờ. Ông trình bày tình hình quốc tế, và nói:
mình may mắn hơn Tàu, vì người Trung Hoa ở Đài Loan không có hy vọng lấy lại
được Lục Địa, còn Việt Nam
có nhiều may mắn hơn. Ông cũng kể về những năm phải nghỉ việc, dành thì giờ
nghiên cứu thuyết cộng sản, đọc sách, trồng hoa, nhất là Hoa Hồng. Ông muốn một
thể chế tối thiểu ngang với “Dominion” như các Dominion Anh. “Dominion” là danh
từ chính ông dùng. Ông không nói gì về thể chế Việt Nam tương lai, nhưng căn cứ
trên lý lịch và nếp sống gia đình, và cách ông cư xử với Cựu Hoàng Bảo Đại, có
thể chế độ ông thích là quân chủ lập hiến.
Lúc
ông được bổ nhiệm làm Thủ Tướng, rất ít người hiểu rõ về ông. Tôn Thất Thiện
nhờ các chi tiết ông cung cấp để viết bài gởi về Việt Nam qua đại diện Việt Tấn Xã ở Paris, với tựa đề: “Ông Ngô Đình Diệm là
ai?”. Đó là tài liệu trung thực đầu tiên nói về ông mà báo chí phổ biến rộng
rãi. Tôn Thất Thiện hỏi Ông khuyên những người trẻ phải làm gì. Ông nói: “Các
anh nên vô làm việc trong các cơ quan đi, để lấy kinh nghiệm sau ni mà làm
việc”. Tuy thấy đây là một lời khuyên hơi lạ, vì thanh niên lúc đó có xu hướng
“chờ thời” giữa hai bên là làm việc với một Chính phủ thì Chính phủ Bảo Đại
(mang tiếng “theo Pháp”) hay Chính phủ Hồ Chí Minh (đang ở trong rừng, nhưng
Cộng sản).
Thực
sự suy nghĩ cho cùng, thì muốn làm được việc, phải có kinh nghiệm về hành chánh
quản lý công việc, tổ chức guồng máy và nhân sự cùng vận động quần chúng;
mà muốn có kinh nghiệm đó, thì con đường tốt nhất là phải làm việc trong
các cơ quan chánh phủ. Trả lời phỏng vấn, lúc đó một chính khách cộng sản Pháp
nói: “Nên tham gia chính phủ, vì ở trong chính phủ mới được đọc được hồ sơ và
hiểu rõ tình hình.” Chính ông ta biết như vậy nhờ tham gia Chính phủ Liên hịệp
của de Gaulle lúc de Gaulle cầm quyền sau Thế Chiến II. Điều này giải thích tại
sao ông Diệm lại tin dùng những người như ông Nguyễn Ngọc Thơ và công chức cao
cấp các thời trước, kể cả thời Pháp. Những ý nghĩ và kiến thức cùng kinh nghiệm
làm việc đã chinh phục thiện cảm và tin tưởng hơn vào ông Diệm trong giới thanh
niên.
Tài
liệu CS và một số thành phần không ưa ông Diệm, đã ghi lại một số tình tiết với
thâm ý làm sai lạc sự thật là gán ghép Mỹ và Công Giáo chủ mưu đưa Ông Ngô Đình
Diệm và phe cánh của ông lên nắm quyền. Tài liệu tiêu biểu mới đây là một điều
sai sự thực, trong lúc chính quyền CS bề ngoài nói là muốn xóa bỏ quá khứ để
xây dựng đoàn kết dân tộc. Tài liệu “Trần Lệ Xuân: Giấc Mộng Chính Trường” và
nhiều tài liệu khác xuất bản vào giai đoạn này do Nhà Xuất Bản Công An Nhân Dân
có ý nghĩa gì, khi chủ tình nói sai sự thật và chỉ theo quan điểm Cộng Sản.
Thực
ra, năm 1950 ở Roma có hội nghị các giám mục trên thế giới, Giám Mục Ngô Đình
Thục được mời tham dự. Nhân dịp này ông Diệm xin đi theo. Trên đường đi, hai
người ghé lại Nhật Bản xin gặp một số chính khách Nhật và Việt xem họ có giúp
được gì không. Sau đó tại Rôma, ông Diệm được Giám Mục Thục giới thiệu với Hồng
Y Giáo Chủ Spellman là giáo chủ của Mỹ để xin giúp đỡ cho Diệm. Spellman đồng
ý.
Năm
1951, Diệm bay sang Mỹ và được Hồng Y Spellman đỡ đầu cho vào ở trong tu viện
Maryknoll tại Lakewool thuộc bang New
Jersey, Diệm ở đây hai năm. Thơi gian này ở Đông
Dương, Pháp đang bị Việt Minh đánh tơi tả. Pháp cầu cứu Mỹ giúp khí giới, nhưng
Mỹ lừng khừng vì thâm ý của Mỹ là muốn cho Pháp bại trận, để sau đó nhảy vào
giành phần.
Ông
Diệm rời Mỹ vào tháng 3.1953, ở Paris
ít lâu rồi sang Bỉ lưu trú tại Tu Viện Bénédictine. Một năm sau, ông Diệm lại
trở về Paris để
nghe ngóng tình hình Đông Dương.
Các
con bài của Nguyễn Văn Tâm rồi hoàng thân Bửu Lộc do Bảo Đại chỉ định làm thủ
tướng theo chỉ thị 24 của Pháp không tạo được hậu quả nào, trong khi đó Pháp
thất bại ở Điện Biên Phủ chỉ còn là vấn đề thời gian. Đến lúc này Mỹ thực sự
nhảy vào cuộc, đề nghị Pháp dùng lá bài Ngô Đình Diệm. Nhưng Bảo Đại không chấp
thuận ông Diệm thay ông Bửu Lộc vì Bảo Đại vẫn còn căm hận ông Diệm đã bỏ Bảo
Đại để rút lui về vườn. Thêm một lý do nữa vì lúc ấy Bảo Đại đang chịu sự chi
phối của Bình Xuyên do Bảy Viễn cầm đầu về vấn đề tài chính.
Một
mặt Mỹ ép Pháp thay đổi chính phủ tại Việt Nam bằng cách dùng lá bài Ngô Đình
Diệm do Mỹ đưa ra; mặt khác Ngô Đình Thục tích cực vận động giới Công giáo La
Mã, Pháp và nhất là Mỹ phải đưa Ngô Đình Diệm ra gấp thì mới hy vọng cứu Việt
Nam khỏi bị Việt Minh thống trị! Đồng thời Ngô Đình Luyện cũng gặp Bảo đại để
dàn xếp cho Diệm về nước lập chính phủ vì từ lâu Luyện rất thân với gia đình
Bảo Đại…“(t. 23, sđd.)
Thời
gian 1953-54, Pháp bị tấn công mạnh ở Việt Nam, khi có thêm hậu thuẫn từ Trung
Quốc Cộng Sản, sau khi toàn thể lãnh thổ bị Cộng Sản Trung Hoa chiếm quyền
thống trị.
Tóm
Thuật Hoạt Động Thực Tế Phức Tạp Khi Nắm Chính Quyền
Khi
lên nắm chính quyền, chế độ mới do hai ông Diệm Nhu hoạch định thựa hiện phải
đối phó với nhiều vấn đề nhiêu khê, có thể làm nguy ngập đến thể thống đất
nước. Một cách tổng lược, ngưới ta có thể đưa ra một hình ảnh vắn tắt như sau
Những
Việc Cụ Thể Chế Độ VNCH I Đã Thực Hiện:
1. Tổ
chức việc tiếp chuyển, định cư di dân từ miền Bắc vào miền Nam và bố trí trại
định cư theo địa điểm chiến lược, hình thảnh cấu trúc ban đầu cho một mạng lưới
Ấp Chiến Lược, giải quyết vấn đề dân sinh và an dân chống lại họat động của
Cộng Sản từ miền Bắc xâm nhập miền Nam qua đường rừng núi chủ yếu bên Lảo và
đường thủy (sông rạch và biển cả)
2.
Đoàn kết các đảng phái chính trị, lực lượng quân sự, chủ yếu dựa trên tôn giáo
hay địa phương: các tổ chức Bình Xuyên, Cao Đài, Hòa Hảo, Phật Giáo, Công
giáo, Tin Lành, các lực lượng chính đảng khác như Đại Việt, phe Bảo Hoàng, lực
lượng ủng hộ quyền lợi thực dân Pháp, trong một mặt trận thống nhất dựa trên
một ý thức hệ và hoạt động Chủ Nghĩa Nhân Vị, đối lập với ý thức hệ và hoạt
động chủ nghĩa Cộng Sản.
3. Tổ
Chức Quân Đội Quốc Gia Độc Lập từ cơ sở những lực lượng trong quân đội Pháp:
Địa Phương Quân, Bảo Chính Đoàn, thành một lực lược chính quy, hiện đại có kỷ
luật, có tổ chức, có huấn luyện, đủ khả năng phòng vệ và tác chiến hữu hiệu với
doanh trại, quân trang, quân dụng, vũ khí, từ cá nhân binh sĩ ở các cấp tiểu
đội, trung đội, đại đội, tiểu doàn, trung đoàn, sư đoàn, các lực lượng lên đến
quân đoàn vùng chiến thuật I, II, III, IV với yểm trợ cần thiết ban đầu của
nhiều nước, nhất là Mỹ.
4.
Xây dựng Lực Lượng Cảnh Sát Công An từ các bộ phận còn manh mún phục vụ cục bộ
của nhiều nhóm, nhất là của Bình Xuyên, thành một Đơn Vị Cảnh Sát Công An Quốc
Gia Độc Lập thống nhất. Hình thành mạng lưới an ninh duy trì cảnh vệ trậ tự các
cơ sở hành chính quan yếu của quốc gia.
5. Tổ
chức chính trị nòng cốt là thành lập chính đảng Cần Lao Nhân Vi tôn trọng nhân
vị và yêu mến cần lao để kiến thiết bản thân và đất nước, chống lại chủ nghĩa
và hoạt động phá hoại của Cộng Sản. Ngoại vi của lực lượng Cần Lao Nhân Vị là
qui tụ động viên thành phần chủ yếu là thanh niên vào hai tổ chức chính: Thanh
Niên Cộng Hòa và Phụ Nữ Liên Đới.
Từ
chính đảng nòng cốt này có thể vận động thanh niên nam nữ và nhiều thành phần
nhân dân vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước chống lại hoạt động theo
xu hướng của chủ nghĩa Cộng sản. Tạo thành một phong trào Cách Mạng Quốc Gia,
ây dựng đ1ât nước, nhất tâm đối phó với Cộng Sản
6. Tổ
Chức hệ thống chính trị dân chủ với ba lãnh vực Hành Pháp (Tổng Thống), Lập
Pháp (Quốc Hội) Tư Pháp (Hệ Thống Tòa Án), với bầu cử dân chủ chọn người làm
việc từ trong các thành phần giáo phái chính đảng quốc gia trong tình trạng đối
phó với hoạt động xâm nhập, phá hoại dưới nhiều hình thức của Cộng Sản, cụ thể
là Mặt Trận Dân Tộc Giải Phóng Miền Nam Việt Nam.
7. Một
Giài pháp chính trị chiến lược thực tế đa hiệu, chống lại Cộng sản là chính
sách Ấp Chiến Lược. Ý nghĩa chính thức của tổ chức này là kêu gọi tổ chức nhân
dân tập trung vào các ấp chiến lược, nhất là tại những vùng dễ xâm nhập hoạt
động của cộng sản, nhưng có lợi điểm cư trú và hoạt động kinh tế nông nghiệp,
kỹ nghệ, lâm ngư nghiệp, giáo dục của nhân dân.
Khi
dân chúng tự nguyện tự giác vào sinh cư tập trung gọn gàng và kỷ luật trong các
ấp này, thì tất cả những thành phần còn lại bên ngoài các ấp (khu trù Mật và
Dinh Điền) là Công Sản hay hoạt động đi theo ủng hộ Cộng Sản. Du kích Cộng Sản
sẽ lần lượt bị ngăn chặn, tiêu diệt vì không còn chỗ dung thân và sinh sống.Tổ
chức này hữu hiệu làm nguy ngập cho tổ chức hoạt động của Cộng sản, nên CSVN
mới phản tuyên truyền, xuyên tạc là bắt gom dân vào Ấn Chiến Lược, và thành lập
Mặt Trận Dân Tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam
