Vì sao Luật Đặc khu phải lùi vô thời hạn?
Phạm Chí Dũng
Sự kiện bản dự luật Đặc khu - đối tượng đã tạo địa chấn biểu tình
khổng lồ và gây sóng gió trong chính trường Việt Nam - vừa bị Ủy ban
Thường vụ quốc hội ‘quyết’ không mang ra bàn tại kỳ họp quốc hội tháng
Mười năm 2018 mà để ‘lùi lại’ nhưng không xác định thời hạn, khiến người
ta nhớ lại mẩu chuyện dưới đây.
‘Nó lừa mình!’
Vào đầu tháng Bảy năm 2018, tức khoảng một tháng sau khi nổ ra cuộc
biểu tình phản đối ‘Luật bán nước’ (một tục danh mà nhân dân đặt cho dự
luật Đặc khu) ở Sài Gòn với nhân số lên đến hàng trăm ngàn người và lan
rộng trên 50% tỉnh hành trong cả nước, Tổng bí thư Trọng có gặp một ai
đó và thốt lên ‘Nó lừa mình!’.
Tuy thật khó hoặc không thể kiểm chứng về tính xác thực của mẩu
chuyện dân gian truyền miệng trên, nhưng việc một số người dân và cựu
quan chức ở Hà Nội xì xào về nó lại có vẻ phần nào logic với cách đánh
giá của một bộ phận trong giới quan sát chính trị về quan điểm Nguyễn
Phú Trọng - luật Đặc khu: không phải là tác giả nguyên thủy của dự luật
này như những Phạm Minh Chính thời còn là bí thư Quảng Ninh và Nguyễn
Thị Kim Ngân đã từng nhiệt tình ủng hộ dự thảo của Phạm Minh Chính vào
thời đó, cũng không bị dư luận nổi lên nhiều đồn đoán về việc ‘đã gom
đất đặc khu giá thấp’ như một số quan chức cao cấp để chờ khi thông qua
luật Đặc khu thì sẽ ‘xả hàng’ với giá cao ngất, là nhân vật tỏ ra có
thái độ nước đôi đối với luật Đặc khu chứ không hẳn cắm đầu lao vào nó -
với một biểu hiện là cách nói hàng hai về dự luật này trong một cuộc
tiếp xúc cử tri Hà Nội vào cuối tháng Sáu năm 2018, ông Trọng có vẻ chưa
dứt khoát trong quyết định về việc luật Đặc khu có được thông qua hay
không, hoặc ít nhất dự luật này có được đưa ra Quốc hội để thảo luật
thêm một lần nữa hay không.
Trong khi đó, nếu mẩu chuyện dân gian trên là có cơ sở, người dân sẽ
rất tò mò và cũng rất hào hứng để biết được ‘nó’ là ai, và đã ‘lừa mình’
là lừa cái gì và lừa theo thủ đoạn nào và ngoạn mục như thế nào.
‘Nó’ là ai?
Nếu ngay sau cuộc tổng biểu tình ngày Mười tháng Sáu năm 2018, Quốc
hội đã phải bàn lùi luật Đặc khu nhưng có thời hạn lùi đến kỳ họp tháng
Mười cùng năm, thì giờ đây, vụ Ủy ban Thường vụ quốc hội - cơ quan đã
từng được Tổng bí thư Trọng quán triệt ‘cương lĩnh đảng quan trọng hơn
hiến pháp’ vào năm 2013 - phải bàn lùi luật Đặc khu mà chưa thể ‘chốt’
thời hạn đưa ra bàn hay thông qua là năm 2019 hay năm nào sau đó, đã cho
thấy ít nhất một kết luận: bất chấp phong trào người dân, trí thức và
cả nội bộ trong đảng phản ứng dữ dội về nhiều điều khoản rất bất lợi
trong dự thảo luật này, cho tới nay dự thảo luật Đặc khu có thể vẫn chưa
được chỉnh sửa một cách cầu thị thật sự, mà thậm chí chỉ được gia cố
hết sức sơ sài và mang tính đối phó mà vẫn giữ nguyên quan điểm và quy
định chi tiết về ‘cho thuê đất đến 99 năm’ hoặc gần như thế; ‘kiến tạo’
những điều kiện cực kỳ dễ dãi để người Trung Quốc có thể ồ ạt di cư vào
các đặc khu, đặc biệt là đặc khu kinh tế Vân Đồn ở Quảng Ninh, một khi
luật Đặc khu đực chính thức thông qua; vẫn giữ nguyên quyền tài phán nếu
có tranh chấp và xử lý người di cư hoặc doanh nghiệp của Trung Quốc
không thuộc về Việt Nam mà thuộc về ‘quốc tế’; vẫn không có những điều
kiện chặt chẽ để loại trừ tương lai các đặc khu, nhất là đặc khu Vân
Đồn, sẽ trở thành bãi thải công nghiệp khổng lồ của rác từ Trung Quốc đổ
vào; và vẫn không có quy định chặt chẽ để lại trừ tương lai một số
doanh nghiệp cá mập Việt Nam (chẳng hạn như Tập đoàn FLC của Trịnh Văn
Quyết - nhân vật không biết là tỷ phú đô la thực hay giả) trở thành con
nợ khổng lồ khi sẵn sàng đi vay của các ngân hàng Trung Quốc để đầu tư
vào đặc khu nhưng lại không thể bảo đảm năng lực thanh toán, để cũng như
nhiều phi vụ vay ODA nước ngoài, doanh nghiệp Việt Nam đẩy toàn bộ hậu
quả mất khả năng thanh toán cho chính phủ…
Kể từ sau cuộc biểu tình khổng lồ phản đối luật Đặc khu vào ngày Mười
tháng Sáu, ông Nguyễn Phú Trọng đã phải chịu tư thế một đầu lĩnh đảng
không còn thể chỉ đạo đường lối chung chung như trước đây, mà chắc chắn
ông ta sẽ ít nhất phải ghé mắt xem Trưởng ban tổ chức trung ương Phạm
Minh Chính thâm trầm, Chủ tịch quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân diêm dúa và
cả những cơ quan liên quan trong chính phủ ‘kiến tạo, hành động’ của Thủ
tướng Nguyễn Xuân Phúc đã ‘chỉnh sửa’ dự luật Đặc khu ra sao.
Và dường như ông Trọng không hài lòng với bản sửa trên. ‘Sửa’ như thế
thì chỉ có nước lại kích động biểu tình, kích động phản ứng nội bộ và
càng khiến không chỉ nhóm tác giả của ‘luật bán nước’ mà cả ông Trọng
cũng bị dân coi là ‘tội đồ dân tộc’…
Trong thực tế, Nguyễn Phú Trọng đang không chỉ điên đầu với công cuộc
‘đốt lò’ đụng tới ai cũng dính chàm, mà còn phải căng mình để đối phó
với không ít âm mưu ‘lật đổ’ có thể tồn tại ngay trong nội bộ đảng.
Cựu thần và Tổng Trọng
Sau cuộc biểu tình ngày Mười tháng Sáu, một quan chức quốc hội là Chủ
nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định đã viện dẫn nguồn cơn dẫn đến
việc Quốc hội phải bỏ phiếu lùi luật Đặc khu: “đây là dự án luật mới,
phức tạp, chưa có tiền lệ; nhiều quy định về cơ chế, chính sách trong dự
thảo luật mang tính đột phá cả về tổ chức bộ máy và quan điểm, định
hướng phát triển trong điều kiện hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và
bối cảnh tình hình quốc tế, khu vực có nhiều diễn biến phức tạp; ý kiến
của đại biểu Quốc hội, các cán bộ lão thành, chuyên gia, nhà khoa học và
cử tri về một số nội dung của dự án luật còn khác nhau”.
Trong thực tế, hầu như không có bằng chứng nào cho thấy Quốc hội và
Chính phủ đã quan tâm hoặc hỏi ý kiến cử tri trong khoảng thời gian từ
năm 2014 khi Bí thư Quảng Ninh Phạm Minh Chính tiếp cố vấn Đào Nhất Đào
của Tập Cận Bình về kinh tế và bàn rất chi tiết về tương lai của đặc khu
Vân Đồn nằm sát biên giới Trung Quốc, thậm chí ông Chính còn chủ động
đưa vào dự thảo luật Đặc khu quy định cho nước ngoài thuê đất đến 120
năm…, đến tháng Năm năm 2018 là thời điểm hiện hình ‘Bộ Chính trị đã kết
luận rồi…’ - một phát ngôn đầy tính áp đặt và cũng là một tiểu xảo
chính trị như một cách nói để không cho ai nói khác với đảng, của Nguyễn
Thị Kim Ngân - mang danh là người đứng đầu cơ quan dân cử cao nhất quốc
gia..
Cũng trong khoảng thời gian trên, đã không có bất kỳ chủ trương nào
về ‘sẽ lấy ý kiến cử tri và nhân dân về luật Đặc khu’ như cách nói của
Thủ tướng Phúc - chỉ lộ ra sau khi dự luật này bị người dân gọi đích
danh là ‘luật bán nước’ và phát sinh biểu tình khổng lồ từ Bắc chí Nam.
Vậy còn vai trò của giới ‘cán bộ lão thành’ mà Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định đề cập thì sao?
Từ trước khi dự luật Đặc khu được đưa ra trung ương nghị bàn, một số
cựu thần và một bộ phận trong giới cách mạng lão thành đã có những phản
ứng nhất định. Còn sau khi nổ ra cuộc tổng biểu tình ngày Mười tháng Sáu
của dân chúng và khi người ta chứng kiến một Nguyễn Phú Trọng cũng nói
nước đôi chứ không thể ủng hộ tuyệt đối ‘luật bán nước’ theo cách mà
những Phạm Minh Chính, Nguyễn Thị Kim Ngân có lẽ rất mong muốn, đã có
những cựu thần công khai lên tiếng phản đối dự luật Đặc khu trước ông
Trọng và trong các cơ quan đảng. Hẳn sự phản ứng này, được tích tụ từ
trước tháng Sáu và phát ra mạnh hơn sau tháng Sáu, đã tạo nên một sức ép
đủ lớn khiến bộ phận quan thức yêu mến ‘luật bán nước’ phải chùn tay mà
chưa dám đặt dự luật này lên bàn nghị luận như một hành vi khiêu khích
toàn dân.
Đã quá rõ rằng hiệu ứng của cuộc tổng biểu tình Mười tháng Sáu và
phong trào văn thư kiến nghị, phản bác trước đó của giới trí thức đã tác
động không nhỏ đến giới cách mạng lão thành và cựu thần, tạo nên những
phản ứng nội bộ với mức độ đủ lớn để đảng cầm quyền, chính phủ và một
quốc hội ‘đầu sai của đảng’ phải lùi thông qua dự luật Đặc khu để
‘nghiên cứu tiếp’, và cho đến nay phải tìm cách hoãn bàn về ‘luật bán
nước’ vì lo sợ sẽ bùng nổ một phong trào biểu tình khổng lồ mới của dân
chúng, dù trước đó đã muốn đặt dự luật này vào sự đã rồi mà không thèm
quan tâm đến quan điểm, chính kiến và ý kiến của các tầng lớp nhân dân.
‘Xin ý kiến nhân dân’ như thế nào?
Một nguy cơ rất hiển hiện đối với chế độ cầm quyền là nếu các nhóm
lợi ích trong nội bộ đảng - với tư chất cố đấm ăn xôi - vẫn bằng mọi
cách ‘đi đêm’ để thông qua luật Đặc khu, sẽ khiến làn sóng biểu tình
chống ‘luật bán nước’ này trong dân chúng tiếp tục diễn ra sôi sục hơn,
có thể biến thành một phong trào rất lớn trên mạng xã hội và cả trên
đường phố trong nửa cuối năm 2018 và cả những năm sau.
Phong trào biểu tình phản đối luật Đặc khu lại diễn ra trong khung
cảnh bức tranh xung đột của các phe phái chính trị trong nội bộ đảng
ngày càng quyết liệt và đậm gam màu sắc máu. Những thuyết âm mưu về ‘lợi
dụng dân chúng để biểu tình’ và ‘dùng quân đội chống biểu tình’ có thể
tiếp tục được hiện thực hóa và kéo dài, tiếp thêm một ngòi nổ cho trái
bom khủng hoảng chực chờ ngay trong lòng đảng.
Vậy sau thái độ lấp ló của Thủ tướng Phúc về ‘sẽ xin ý kiến nhân dân về luật Đặc khu’, thực tế triển khai sẽ ra sao?
‘Luật bán nước’ chính là một minh chứng hùng hồn về quan điểm quên
dân và gạt dân. Dù đã được âm thầm chuẩn bị trong nội bộ đảng cầm quyền
từ vài năm trước, nhưng chỉ đến sát kỳ họp quốc hội tháng 5 - 6 năm
2018, ‘luật bán nước’ mới được công bố một cách chính thức như đặt sự đã
rồi. Còn trước đó, đã không có bất kỳ một động tác nào, dù là nhỏ nhất
hoặc chỉ mang tính mị dân, nhắm đến việc thông báo cho dân hoặc lấy ý
kiến của dân về dự luật đặc khu. Và càng tuyệt đối không có bất kỳ ý
tưởng nào của chính quyền về ‘trưng cần dân ý’ đối với dự luật gắn liền
với cơ thể chủ quyền lãnh thổ này.
Còn nhân dân thì làm sao quên được một sự thật quá sức trần trụi: một
trong những quyền dân đã được hiến định từ Hiến pháp năm 1992 là ‘trưng
cầu dân ý’ vẫn chưa hề được luật hóa cho đến tận giờ đây.
