Trần
Trung Đạo
ĐẢNG 50 XU (DƯ LUẬN VIÊN) TẠI
TRUNG CỘNG
Như người viết đã có dịp phân
tích về chính sách tẩy não của CS, ngày nào các chính sách tuyên truyền CS
không còn hiệu quả, đó cũng là ngày trái tim của chế độ ngừng đập, đúng như
Anne-Marie Brady viết trong trang đầu của tác phẩm Marketing Dictatorship:
Propaganda and Thought Work in Contemporary China: “Tuyên truyền là máu sống
của đảng và nhà nước CS.”
Tuyên truyền dưới chế CS là cả
một hệ thống tinh vi, phức tạp, đa diện, bài viết này chỉ bàn đến bộ phận có
chức năng kiểm soát và lèo lái dư luận trên các trang mạng Internet, đó là bộ
phận Dư Luận Viên.
CSVN rập khuôn các chính sách
tuyên truyền của Trung Cộng, do đó từ các nghiên cứu về Trung Cộng, sẽ dễ dàng
suy ra các chính sách vận dụng dư luận của CSVN.
Tại Trung Cộng, dư luận viên không
chỉ chịu sự kiểm soát của Ban Tuyên Truyền Trung Ương (Việt Nam gọi là Ban
Tuyên Giáo Trung ương) về các chính sách chung của đảng CS mà mỗi bộ trong
chính phủ Trung Cộng cũng có các dư luận viên riêng để phục vụ cho chính sách
riêng của bộ có trách nhiệm trả lương cho dư luận viên này.
Lực lượng dư luận viên giấu mặt
này được gọi chung là Đảng 50 Xu (五毛党 wǔmáo dǎng) vì khi bắt đầu năm 2004 họ được trả 50 Xu
cho mỗi lời bình. Mười năm sau, vật giá leo thang, mức lương cũng gia tăng
theo, nhưng thành phần dư luận viên vẫn còn được gọi là những đảng viên của
Đảng 50 Xu. Các lãnh đạo bộ máy tuyên truyền Trung Cộng cho rằng danh từ Đảng
50 Xu là sản phẩm tuyên truyền của Mỹ, Nhật dùng để chế giễu các cơ quan thông
tin Trung Cộng.
Lịch sử đảng 50 Xu
Sở giáo dục Trường Sa, tỉnh Hồ Nam
được biết như là cơ quan sớm nhất tuyển dụng dư luận viên vào năm 2004. Theo
Zhang Lei viết trên Global
Times tháng 2 năm 2004, cơ quan giáo dục tỉnh Cam Túc tuyển dụng bình
luận viên một cách công khai. Lực lượng 650 dư luận viên tỉnh Cam Túc chỉ có
một việc phải làm là ngồi đọc hết các bình luận của độc giả dưới các bài viết
hay trong các diễn đàn Internet và phản biện lại đúng với đường lối của đảng,
làm lạc đề hay nếu cần viết các nhận xét tiêu cực, chụp mũ, bêu xấu để chấm dứt
dòng bình luận được độc giả trước đó đưa ra.
Tháng Giêng, 2007, Hồ Cẩm Đào
chỉ thị “tăng cường việc xây dựng mặt trận dư luận và tư tưởng” trong hội nghị
Bộ chính trị lần thứ 38. Đáp lại chỉ thị của họ Hồ, một đội ngũ các “cán bộ có
phẩm chất chính trị cao” tức đội ngũ dư luận viên được chính thức thành lập
theo quyết định của Ban chấp hành Trung ương đảng và Hội Đồng Nhà Nước. Theo
David Bandurski viết trong bài China’s Guerrilla War for
the Web đăng trong Far Eastern Economic Review,
số tháng Bảy, 2008, vào năm 2008 con số dư luận viên toàn quốc được ghi nhận là
280,000 người.
Năm 2011, trong một bài báo
trên The Sydney
Morning Herald, nhà báo Pascale Trouillaud tố cáo Trung Cộng tuyển dụng
gần nửa triệu dư luận viên làm việc một cách xảo quyệt nhưng hữu hiệu để bảo vệ
đảng CS.
Đảng viên của đảng 50 Xu cũng
phải hội đủ các điều kiện tuyển dụng, trong đó gồm lập trường chính trị, khả
năng viết, trình độ lý luận và bén nhạy trước các vấn đề thời sự quốc tế cũng
như tại lục địa Trung Cộng. Về tuổi tác, dư luận viên phần lớn là trẻ tuổi
nhưng cũng có nhiều người đã về hưu hay các bà nội trợ. Dư luận viên có hai
loại, loại làm việc toàn thời gian cho báo chí đảng như xinhuanet.com, people.com.cn and southcn.com và loại bán thời gian
làm việc cho các cơ quan, ban ngành nhà nước, những nơi ít cần dư luận viên
toàn thời gian. Trung Cộng là nước dân số khổng lồ nhiều làng có trên cả triệu
dân nên dư luận viên cũng có mặt trên mọi hang cùng ngõ hẻm, làng mạc xa xôi,
tóm lại nơi nào có Internet là nơi đó có dư luận viên hoạt động.
Lương bổng và huấn luyện
Theo tài liệu chính thức của ủy
ban nhân dân thành phố Trường Sa, tỉnh Hồ Nam, năm 2004, lương căn bản của một
dư luận viên là 600 yuan, tương đương với 88 Mỹ kim một tháng và sau đó được
trả thêm 50 Xu tương đương với 7 cent Mỹ, cho mỗi lời bình. Một dư luận viên
cũng được thưởng thêm tiền nếu các lời bình của y được nhiều độc giả khen ngợi.
Là công nhân viên của đảng và nhà nước, các bình luận viên cũng phải làm việc
trong kỷ luật chứ không phải tự ý viết lời bình với nội dung sao cũng được, tùy
ý viết ít hay nhiều, dài hay ngắn. Trước ngày quốc khánh 2008, các dư luận viên
tỉnh Hồ Nam nhận chỉ thị phải viết 1,000 bài ngắn về “Tiến trình giải phóng
nhận thức và phát triển của làng Hengyang,” một làng kiểu mẫu thuộc tỉnh Hồ
Nam, trên các diễn đàn và chuẩn bị tinh thần để phản biện lại mọi lời bình được
cho là tiêu cực. Thích hay không, các dư luận viên cũng phải tập trung vào chủ
đề không mấy hấp dẫn này.
Mỗi lời bình của dư luận viên
không được dài quá 500 nét chữ Tàu, phải được biên tập kỹ lưỡng dựa theo các
tài liệu tuyên truyền của đảng và góp ý trong nhóm trước khi gởi lên diễn đàn.
Mỗi dư luận viên phải dùng nhiều tên Internet (login) khác nhau để gây ấn tượng
“phản biện từ quần chúng đông đảo” và được khuyến cáo không nên gởi quá năm lời
bình cho mỗi tên Internet được dùng. Các dư luận viên cũng được Ban Tuyên Truyền
Trung Ương đảng huấn luyện về cách lý luận, cách phản biện, cách tuyển dụng các
dư luận viên mới.
Trách nhiệm của dư luận viên
trong thời đại toàn cầu hóa không phải vào các trang mạng để hô “Mao chủ tịch
muôn năm” hay “Đảng CSTQ quang vinh muôn năm” mà phải đóng vai tử tế, lịch sự,
khách quan. Mỗi dư luận viên phải học thuộc lòng 5 điều nên và 5 điều không nên
khi viết lời bình như được ghi rõ trong kim chỉ nam của một dư luận viên.
Năm điều nên làm:
– Nên viết chính xác theo chủ
trương, đúng thời điểm và tỏ ra khách quan.
– Nên dùng tựa ngắn và viết
gọn.
– Nên đáp ứng nhanh trước tin
đồn.
– Nên hướng dẫn dư luận thay vì
đưa ra ý kiến mới.
– Nên đọc kỹ bài trên Web baidu
trước khi nhập vào máy.
Năm điều không nên:
– Đừng tạo ra tin giả hay lấy
bài người khác.
– Đừng lập lại tin tức hay thảo
luận những chuyện lặt vặt như thức ăn hay sức khỏe.
– Đừng sử dụng giọng điệu độc
đoán khi thảo luận hay lộ cá tính xảo quyệt.
– Đừng đụng đến các thông tin
cá nhân.
– Đừng gởi những lời bình không
thích hợp về các vấn đề ngoại giao và quốc tế.
Dư luận viên cấp cao
Không phải dư luận viên nào
cũng chỉ lãnh đồng hạng 50 Xu cho mỗi lời bình ngoài mức lương căn bản. Nhiều
nhà báo, nhà văn, giáo sư đại học cũng được đảng CS tuyển dụng để viết những
bài bình luận về các vấn đề quan trọng.
Dư luận viên cấp cao có quyền
chọn lựa giữa việc dùng tên hay bút hiệu chính thức của mình và cũng có quyền
dùng một bút hiệu không ai biết ngoài chính tác giả. Đa số dư luận viên cấp cao
có khuynh hướng chọn một bút hiệu chưa bao giờ dùng trước vì những vấn đề được
đảng thuê viết thường đi ngược với lòng dân. Do đó, không lạ gì trong các báo,
nhất là trang mạng lớn của đảng và nhà nước CS xuất hiện những bài viết có cách
hành văn của một cây bút nhiều kinh nghiệm nhưng bút hiệu lạ. Tỉnh Quảng Đông
có 20 dư luận viên làm việc toàn thời gian chuyên viết bài cho các báo đảng và
nhà nước CS.
Theo một nhà báo với 20 năm
kinh nghiệm viết báo tại Trung Cộng cho biết, khi có một vấn đề lớn như việc Mỹ
bán vũ khí cho Đài Loan chẳng hạn, cơ quan tuyên truyền của đảng liên lạc với
các nhà báo, nhà bình luận và yêu cầu họ viết bài nhận xét. Dĩ nhiên nhận xét
theo chủ trương của đảng CS. Các nhà báo nhà văn này được trả lương hậu hỉ hơn
là các dư luận viên 50 Xu mỗi lời bình.
Khi có một biến cố xã hội hay
chính trị bùng nổ mà đảng không giấu được bình luận viên cấp cao viết bài ủng
hộ chính sách đảng và bình luận viên cấp thấp viết lời bình tán dương. Lời bình
của các dư luận viên không phải luôn luôn phải đi đúng với chính sách dài hạn
của đảng nhưng phải đúng với chủ trương của đảng trong mỗi thời kỳ. Chẳng hạn,
trong khủng hoảng tại Libya,
các dư luận viên cấp cao tung ra hàng loạt bài đả kích Mỹ cho rằng các cuộc
không tập của Mỹ chỉ là hành động đạo đức giả che đậy dưới mục đích chiếm nguồn
dầu hỏa Libya.
Nhiều khi chỉ có tính cách chiến thuật như tập trung ca ngợi “anh hùng” Shen
Hao, tỉnh An Huy để kích thích lòng dân nhân dịp nào sinh nhật của y.
Chủ động trong tranh luận và phản biện
Giống như CS Đông Đức trước đây
khi mời Bruce Springsteen đến trình diễn vào ngày 19 tháng Bảy 1988 để đo lường
thái độ của tuổi trẻ Đông Đức, Ban Tuyên Truyền Trung Ương đảng CSTQ cũng luôn
thả bóng thăm dò mức độ chống đối của người dân qua một số vấn đề do đảng chủ
động đem ra tranh luận.
Năm 2009, theo Viện Hàn Lâm
Khoa Học Xã Hội Trung Cộng, trong tổng kết “Xã hội Trung Quốc: Phân
tích và dự đoán cho năm 2010” có đến một phần ba các chủ đề được đem ra
bàn trên các diễn đàn đã không được bàn chính thức trên các cơ quan truyền
thông báo chí của đảng. Đây là cơ hội cho các dư luận viên cấp cao và cấp thấp
cùng hoạt động sôi nổi, kẻ viết bài, người viết phê bình, nhận xét với mục đích
chung là hướng nhận thức của người dân đi theo quan điểm và các chính sách của
đảng năm 2010.
Đảng không đưa một số vấn đề
lên các cơ quan truyền thông của đảng vì hai lý do, thứ nhất, một số vấn đề như
môi trường, đổi mới có nhiều khía cạnh nhạy cảm và thứ hai, độc giả thường có
khuynh hướng thích tham gia thảo luận trên các diễn đàn hơn là báo đảng như
Nhân Dân Nhật Báo.
Chiến thuật “biển người ảo”
Trung Cộng cũng sử dụng chiến
thuật “biển người ảo” giống như chiến thuật biển người thật của Mao trong chiến
tranh Triều Tiên mà CSVN sử dụng nhiều lần sau đó trong chiến tranh xâm lăng Việt
Nam Cộng Hòa. Đối với những vấn đề nóng bỏng, ba ngày trước khi cuộc tranh luận
được trang mạng của đảng tung ra, dư luận viên dưới nhiều tên ảo tràn ngập các
diễn đàn để tạo ra một nhận thức chung hợp với ý đảng. Đến ngày thứ tư, khi vấn
đề được đem ra thảo luận, thật khó cho một lời bình khách quan nào có thể làm
thay đổi nhận xét của quần chúng vốn đã bị cuốn sâu vào nhận thức sai trong ba
ngày trước đó.
Phóng viên Michael Bristow của
đài BBC đưa ra ví dụ một trường hợp “biển người ảo” khác. Một người dân đăng
một tin trên một blog phê bình hành vi của công an giao thông sau khi ông ta bị
phạt. Ban đầu một số độc giả ủng hộ ông. Mười phút sau, một dư luận viên đọc
được tin và báo với cấp trên. Một đội dư luận viên gồm 120 người được điều động
đến để gởi lời bình. Hai mươi phút sau phần lớn người viết lời bình đồng ý với
cách xử của viên công an giao thông và cho người dân than phiền không đúng.
Xong việc, đội dư luận viên được điều động đi nơi khác. Với 120 chục dư luận
viên và hàng ngàn tên Internet khác nhau, quan điểm của quần chúng bị lèo lái
sang ngã khác một cách dễ dàng. Ngay cả người dân phàn nàn tên công an kia biết
đâu sau đó cũng có thể cho rằng mình đã sai.
Các quốc gia CS đều sợ
Internet. Trung Cộng với 642 triệu người, 45.8 phần trăm dân số, dùng Internet
theo thống kê 2014, lại càng lo sợ hơn. Internet là môi trường duy nhất tại
Trung Cộng mà người dân có thể gióng lên tiếng nói. Lực lượng dư luận viên đông
đảo nhưng không thể đương đầu với khối quần chúng mấy trăm triệu người muốn
biết sự thật về xã hội mà họ đang sống. Kỹ thuật kiểm soát Internet dù tinh vi
bao nhiêu cũng không thể ngăn chận được hết người dân lên tiếng. Về lâu dài các
dư luận viên cũng bị lộ nguyên hình là những đảng viên của Đảng 50 Xu vì giá
trị nguồn tin từ một tên Internet vô danh sẽ không được ai tin. Người đọc đâu
có quá dại khi tin vào những tên Internet không thể kiểm chứng được.
Hồ Cẩm Đào đã thử điều này khi
ngồi “chat online” với dân chúng đầu năm 2008. Y run sợ và tức khắc đưa việc
kiểm soát Internet lên ưu tiên hàng đầu. Ý thức sự đe dọa của Internet, nhiều
lãnh đạo đảng CS đề nghị thay vì che giấu tin tức, hãy công bố mọi tin tức dù
tiêu cực và tìm cách giải thích phù hợp với chủ trương của đảng. Cuộc đấu tranh
còn tiếp diễn và còn dài nhưng rõ ràng phần thắng từng bước đang nghiêng về
phía người dân và sự thật.
Trần Trung Đạo
Tham khảo:
– Brady, A. (2007). Marketing
Dictatorship: Propaganda and Thought Work in Contemporary China. Rowman
& Littlefield Publishers.
– Lei, Z. (2010, February 5).
Invisible footprints of online commentators. Global Times.
– Bandurski, D. (2008, July). China’s
Guerrilla War for the Web. Far Eastern Economic Review.
– Trouillaud, P. (2011, May
12). China’s web spin
doctors spread Beijing’s
message. Sydney Morning Herald.
