Tôn
giáo và con người
Định Hướng
Vì
phẩm giá con người, biết bao tín đồ các tôn giáo ở Việt Nam đã chấp
nhận mọi hiểm nguy, kể cả mạng sống mình để lên tiếng đòi quyền tự do
giử đạo và hành đạo; nhưng mặt khác, cơ chế chính trị hiện hành lại
cũng nhân danh mục đích “nhằm tạo cơ sở pháp lý bảo đảm cho công dân
thực hiện quyền cơ bản về tự do tín ngưỡng, tôn giáo”1 để ban hành
‘pháp lệnh tín ngưỡng, tôn giáo’. Tình trạng nghịch lý như thế không
phải chỉ là một hiện tượng riêng lẽ của Việt Nam, nhưng thật sự là một
nguy cơ, một thách đố cho sinh hoạt chung của toàn thế giới trong
những năm đầu của đệ tam thiên niên.
Thật
vậy, đã có một số nhóm tôn giáo, một số người có quyền lực chính trị
trên thế giới nhân danh Thần Thánh riêng của mình để dấy lên hận thù
và những cảnh giết chóc hàng loạt, để chinh phạt và buộc ‘kẻ ác’ đi
vào khuôn khổ các giá trị văn minh và trật tự quyền lực được xem là
tối thượng và làm như một nhóm người nào đó có thể tạo dựng được cả
Thần Thánh, phán quyết mọi giá trị trên trời dưới đất.
Cảnh
nghịch thường đó lại càng làm chúng ta suy nghĩ hơn nữa khi các dự án
và chương trình phát triển quốc gia và quốc tế đang được định hướng
trong viễn tượng toàn cầu hóa được hiểu như là nỗ lực đồng đẳng hóa và
phổ cập hóa các giá trị, kiến thức, định chế xã hội, cũng như phân
phối của cải...
Hẳn
nhiên phẩm giá con người tại Việt Nam qua ‘pháp lệnh tín ngưỡng, tôn
giáo’ mới được ban hành là một sự kiện có tính cách địa phương, cũng
như những căng thẳng đẩm máu nhân danh các giá trị tôn giáo đang xảy
ra trên thế giới là một biến cố có tính thời đại; nhưng đằng sau những
sự kiện nhất định đó là cuộc chiến gay gắt hơn nơi vấn nạn dấy lên
trong tâm hồn mỗi người, mỗi thời đại: Câu hỏi về ý nghĩa nhân tính và
tương quan con người và Thần Thánh.
Thần
“vô phương” không thể do con người hay cả toàn nhân loại qui định ở
chỗ nầy, phương nọ, hay Thần là của ‘trẩm’, của ‘đảng’, của ‘phe ta’
hay nền ‘văn minh của ta’.
Toàn
cầu hóa hôm nay được ngầm hiểu như là Tây phương – Hy lạp hóa dẫu bên
ngoài vì lý do giao tế có tính cách chiến thuật không ai nói ra. Điều
đó cũng không tự nó có thể làm giảm giá trị các nền văn hóa khác khi
chúng ta bước lui lại ngưỡng cửa khai sinh ra nền văn hóa Tây Phương
để tìm hiểu. Văn hóa Đông hay Tây thì cũng là dấu tích cuộc chiến làm
người. Socrate, cha đẻ văn hóa Tây Phương, ngay nơi bản văn đầu tiên
ghi lại tư tưởng của ông đã biểu thị một dấu chỉ nghịch thường về ý
nghĩa nhân tính và tương quan giữa con người và Thần Thánh. Trong tác
phẩm ‘Biện Hộ Socrate,’ Platon cho hay những nhà trí thức, những nghệ
sĩ, những người cầm quyền... tóm lại là trật tự bên ngoài của trần thế
để phán xử Socrate, đã nhất quyết lên án xử tử hình con người nầy vì
cho rằng ông đã xúi thanh niên chống lại Thần riêng của Thành Nhã Điển.
Nhưng Socrate ấy cũng có một khuôn mặt khác thường bị bỏ quên, một
Socrate dù chết cũng phải nghe theo lời Thần Thánh đang nói với ông về
nhân tính: Tự ông, Socrate không biết gì, nhưng Thần nói với ông thì
không phải Thần của riêng thành Nhã Điển hoặc Thần tượng đá nào đó
giới hạn nơi quyền lợi riêng của thành ấy.
Socrate đã bị tử hình vì những quyền lực con người nhân danh Thần của
mình mà quyết định ý nghĩa nhân tính và cuộc sống tôn giáo cho kẻ khác.
Nhưng nét nghịch thường muôn thủa đó là dấu tích và chứng tá chiều
kích thần thánh của nhân tính nơi trần thế, bất chấp ý định xóa bỏ
nhân tính trong một chế độ của xã hội hoặc một thế giới tự gọi mình là
cuộc sống văn minh.
____________________________
1
Nhân Dân . “Hoàn thiện Pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo,” ngày
21-07-2004
