Chính sách Mỹ ở Biển Đông ‘khởi động lại’ sau khi đổi ngoại trưởng
Chính sách Mỹ ở Biển Đông
‘khởi động lại’ sau khi đổi ngoại trưởng
Các nhà phân tích cho rằng việc ông Rex Tillerson không còn giữ chức
Ngoại trưởng Hoa Kỳ sẽ khởi đầu lại chính sách đối ngoại của Washington ở
khu vực Biển Đông đang tranh chấp.
Ông Rex Tillerson, cựu CEO của tập đoàn dầu khí Exxon, người vừa bị
Tổng thống Donald Trump sa thải khỏi chức ngoại trưởng hôm 13/3, đã bắt
đầu cảm nhận sâu xa hơn về tình hình tranh chấp lãnh hải giữa 6 quốc
gia. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng ông không có nhiều quan hệ cá
nhân trong ngành ngoại giao, cộng với việc ông Trump tập trung vào vấn
đề Triều Tiên chứ không chú ý nhiều tới Đông Nam Á, đã giới hạn những gì
mà ông Tillerson có thể làm.
Alexander Huang, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học Tamkang,
Đài Loan, nói: “Ông ấy bị coi là người ngoài cuộc, nhưng ông ấy đã nỗ
lực vào cuộc theo cách riêng của mình”.
Truyền thông ở thủ đô Washington nói Tổng thống Trump sa thải ông Tillerson vì những bất đồng về chiến lược.
Một chính sách hàng hải cho thấy đã có một số dấu hiệu tiến triển,
giáo sư Huang nói. “Ông ấy đã chuẩn bị và sắp xây dựng quan hệ với một
số đồng minh trong guồng máy ngoại giao, và phong cách của ông có thể
được dự đoán, hơn là so với cách của Tổng thống Trump, ông ấy tỏ ra thận
trọng hơn”, giáo sư Huang nói thêm.
Khởi đầu chậm
Hoa Kỳ không phải là một bên tranh chấp chủ quyền trong khu vực rộng
3,5 triệu cây số vuông ở Biển Đông, nhưng các nước Đông Nam Á tranh
giành chủ quyền đều mong muốn được Washington hỗ trợ để chống lại sự
bành trướng của Trung Quốc. Thời cựu Tổng thống Barack Obama, chính phủ
Hoa Kỳ đã hỗ trợ cho các quốc gia nhỏ hơn về mặt chính trị, kinh tế và
quân sự.
Các nhà phân tích nói rằng các giới chức quốc phòng Mỹ là những người
phụ trách chính sách Biển Đông dưới thời Tổng thống Trump. Trong thời
gian này, hải quân Hoa Kỳ đã thực hiện hơn một chục chuyến hải hành đi
ngang qua vùng biển tranh chấp, kể cả hành trình của tàu sân bay USS
Carl Vinson đi ngang qua Biển Đông tới thăm Việt Nam hồi đầu tháng này.
Tổng thống Trump được coi là dồn năng lực ngoại giao của ông nhiều
hơn vào việc tăng cường quan hệ với Trung Quốc để thuyết phục Bắc Kinh
trợ giúp hạn chế chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên.
Một số học giả chính trị khu vực nói Ngoại trưởng Tillerson đã gặp
khó khăn trong nỗ lực vun đắp những liên kết chính trị ở Washington.
Giáo sư Jay Batongbacal của trường đại học Luật và Các vấn đề Hàng
hải Quốc tế của Philipines, nhận định: “Ông Tillerson không được sự ủng
hộ của các cấp dưới, như trợ lý và phó trợ lý đặc trách các vấn đề Đông
Nam Á. Có lẽ vì lý do đó, mức độ tập trung của ông đối với các vấn đề
Đông Nam Á khá hạn chế”.
Ông Batongbacal nói trong vài tháng qua, ông Tillerson đã thực hiện
một số phúc trình, ông đã có những nỗ lực nhất định, nhưng phải mất rất
nhiều thời gian để có thể thấy được kết quả”.
Sau hai cuộc gặp gỡ cấp bộ trưởng với các giới chức chính phủ ở Đông
Nam Á vào năm 2017, ông Tillerson và các đối tác “đã bắt tay làm việc để
cải thiện sự hợp tác về các vụ tranh chấp ở Biển Đông”, Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ cho biết trên trang web hồi tháng Giêng, nhưng không giải thích
thêm chi tiết.
Ông Tillerson từng đối diện với vấn đề Biển Đông trong cương vị Giám
đốc điều hành của ExxonMobil khi tập đoàn này ký thỏa thuận với công ty
dầu khí quốc doanh Việt Nam để khai thác khí đốt dưới đáy biển, bắt đầu
từ năm 2023.
Người mới, khởi đầu mới
Ngoại trưởng mới được chỉ định là ông Mike Pompeo, đang nắm chức Giám
đốc Cơ quan Tình báo Trung ương, sẽ lên đảm nhiệm chức vụ mới với nhiều
kinh nghiệm về ngoại giao hơn người tiền nhiệm. Ông Pompeo trước đây là
một nghị sĩ và là thành viên của Ủy ban Tình báo Hạ viện Hoa Kỳ.
Giáo sư Batongbacal cho rằng ông Pompeo có “kiến thức cụ thể” và nhiều mối liên hệ trong giới tình báo chính trị.
Trước khi đảm nhiệm chức vụ mới, ông còn phải được Thượng viện chuẩn thuận.
Theo giáo sư Alan Chong của Trường Nghiên cứu Quốc tế tại Singapore,
ông Pompeo là một nhân vật “diều hâu” về chính sách đối ngoại.
Ngay bây giờ, ông có một cơ hội để đưa chính sách của Hoa Kỳ về Biển Đông ra ngoài phạm vi quân sự.
“Ngay lúc này, Ngũ Giác Đài đang dẫn đầu chính sách về Biển Đông, đây
là điều có vấn đề bởi vì không có giải pháp quân sự nào cho các tranh
chấp lãnh hải, và Ngũ Giác Đài không thể thành công nếu không có một
chiến lược ngoại giao rộng lớn hơn được thực hiện tại các bộ phận khác
trong chính quyền”, theo ông Gregory Poling, Giám đốc Sáng kiến Minh
bạch Hàng hải châu Á (AMTI) thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và
Quốc tế tại Washington (CSIS).
Trung Quốc, lực lượng quân sự mạnh thứ ba thế giới, đã gây bất bình
cho các nước khác từ năm 2010, với những hoạt động bồi đắp đất, xây dựng
một số đảo nhỏ ở Biển Đông vào các mục đích quân sự và điều tàu cảnh
sát biển đi ngang qua các vùng biển đang tranh chấp.
Trump ở vị trí cầm lái
Các chuyên gia nói liệu tân ngoại trưởng Mỹ có thể tăng cường sự can
dự của Mỹ vào tranh chấp Biển Đông hay không là tùy thuộc vào ông Trump.
“Từ lâu, các quyết định ngoại giao cốt lõi của Hoa Kỳ đã được chuyển
từ Bộ Ngoại giao, vốn thiếu nhân lực, sang Tòa Bạch Ốc”, giáo sư Oh Ei
Sun giảng dạy môn Nghiên cứu Quốc tế của trường đại học Nanyang nói.
“Nhưng ông Pompeo có thể sẽ tiếp cận được nhiều hơn và có ảnh hưởng nhiều hơn tới quan điểm của ông Trump”.
Ông Chong nói Tổng thống Trump vẫn hy vọng có thể làm việc với Trung Quốc về vấn đề Triều Tiên.
Trung Quốc là đồng minh mạnh nhất của Triều Tiên. Một lập trường cứng
rắn về Biển Đông có thể khiến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tức giận
và gây căng thẳng với ông Trump.
Ông Chong nói: “Thời kỳ trăng mật Tập-Trump có thể vẫn chưa qua, và
về bản chất, Tổng thống Trump vẫn là một nhà kinh doanh, cho nên tôi
nghĩ ông ấy có thể dễ bị thuyết phục bởi một cử chỉ nào đó có tính khoa
trương”.
Change in Secretary of State Restarts US Diplomacy in Disputed South China Sea
TAIPEI, TAIWAN —
Rex Tillerson’s ouster as U.S. Secretary of State this month will
reset Washington’s foreign policy on the widely contested South China
Sea, analysts say.
The former oil company CEO, fired by President Donald Trump Tuesday,
was getting a feel for the six-country maritime sovereignty dispute, but
experts say a lack of personal connections in diplomacy plus Trump’s
focus on North Korea, not Southeast Asia, restricted what he could do.
“He was considered an outsider, but he worked his way (in),” said
Alexander Huang, a strategic studies professor at Tamkang University in
Taiwan. Trump fired Tillerson over disagreements in strategy, news media
in Washington say.
A maritime policy showed signs of evolving, Huang said.
“He was just about to build some allies within the apparatus, and his
style is more predictable than the president, and he has been more
prudent,” he said of Tillerson.
FILE - The USS Carl Vinson is anchored at Tien Sa Port in Danang, Vietnam, March 5, 2018.
Slow start
The United States does not claim any of the 3.5
million-square-kilometer South China Sea, but Southeast Asian countries
that do have claims look to Washington for help in resisting maritime
expansion by China. Under former President Barack Obama, the U.S.
government offered political, economic and military support to the
smaller maritime nations.
Beijing claims about 90 percent of the sea, which is rich in
fisheries and fossil fuel deposits. Brunei, Malaysia, the Philippines
and Vietnam all claim swathes of it, competing in some cases with the
Chinese holdings. Taiwan calls the whole sea its own as well.
U.S. Defense officials have led South China Sea policy under Trump,
analysts say, with half a dozen naval voyages through the contested
waters, including a visit by the USS Carl Vinson aircraft carrier group
earlier this month. Trump is seen focusing his diplomatic energy on
stronger relations with China for its help curbing the nuclear and
missile programs in North Korea.
Tillerson struggled to make vital connections in Washington, some regional political scholars say.
“Tillerson did not have support of subordinates like assistant
secretaries and deputy secretaries with special focus on Southeast
Asia,” said Jay Batongbacal, a University of the Philippines law and
international maritime affairs professor.
“Probably because of that, Tillerson’s attention to Southeast Asia
has been rather limited,” Batongbacal said. “He did make some reports in
the past few months, there were certain efforts, but it took that long
for them to come around.”
After two 2017 encounters with government ministers in Southeast
Asia, Tillerson and his counterparts “worked to improve cooperation on …
maritime disputes in the South China Sea,” the department said on its
website in January without elaborating.
Tillerson had also encountered the South China Sea issue as former
CEO of ExxonMobil when his company signed an agreement with Vietnam’s
state-owned oil company to extract gas from the seabed starting in 2023.
FILE - Central Intelligence Agency (CIA) Director
Mike Pompeo testifies during a Senate Intelligence Committee hearing on
"Worldwide Threats" on Capitol Hill in Washington, Feb. 13, 2018.
New head, new start
Secretary of State-designate Mike Pompeo, the current director of the
Central Intelligence Agency, will take over with more foreign
affairs-related experience. Pompeo was previously a U.S. congressman and
member of the House of Representatives’ Intelligence Committee.
The nominee has “detailed knowledge” and connections in political
intelligence, Batongbacal believes. The U.S. Senate will need to confirm
his appointment.
Pompeo is a “hawk” on foreign policy, said Alan Chong, associate
professor at the S. Rajaratnam School of International Studies in
Singapore.
He has a chance to diversify U.S. South China Sea policy away from the largely military one today.
“Right now, the Pentagon is running our policy, which is problematic
because there are no military solutions to the (maritime) disputes, and
the Pentagon, while critical in implementing some aspects of South China
Sea policy, can’t succeed without a larger diplomatic strategy played
out in the other branches,” said Gregory Poling, director of the Asia
Maritime Transparency Institute under a Washington-based think tank.
China, keeper of the world’s third most powerful armed forces, has
irked other countries since 2010 by landfilling and expanding some of
the sea’s tiny islets for military use and passing coast guard vessels
through disputed waters. Trump at the helm
Whether a new secretary of state can deepen U.S. involvement in the South China Sea dispute hinges on Trump, experts say.
“The really core U.S. diplomatic decisions have long been aggregated
away from the understaffed State Department onto the White House,” said
Oh Ei Sun, international studies instructor at Singapore Nanyang
University. “But Pompeo would perhaps have more access to and
ideological influence on Trump.”
The president still hopes to work with China on North Korea, Chong
said. China is North Korea’s most powerful ally. An aggressive South
China Sea stance could anger Chinese President Xi Jinping and cause
friction with Trump.
“The Xi-Trump honeymoon may not quite be over, and President Trump is
still the businessman at heart, and I think he can easily be bowled
over by some grand gesture,” Chong said.
