Chính quyền Việt Nam lần đầu tiên mở trưng bày sử liệu về biến cố
cuộc đời ông Ngô Đình Diệm, Tổng thống đầu tiên của Việt Nam Cộng hòa,
tại khuôn viên dinh Thống Nhất vào ngày 9/3.
Dù cuộc triển lãm có nhan đề là “Từ dinh Norodom đến dinh Độc Lập
1868-1966,” ban tổ chức đã dành riêng một gian riêng ở tầng hai ở một
tòa nhà trong khuôn viên dinh Thống Nhất, dùng để giới thiệu diễn biến
của cuộc đời Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm, từ ngày ông làm
quan nhà Nguyễn thời vua Bảo Đại rồi trở thành tổng thống đầu tiên của
Việt Nam Cộng hòa.
Nhận định về sự kiện chưa từng xảy ra tại Việt Nam kể từ ngày chính
quyền Việt Nam Cộng hòa bị sụp đổ vào năm 1975, tiến sĩ sử gia Nguyễn
Nhã ở thành phố Hồ Chí Minh nói cuộc triển lãm này phản ánh một phần của
lịch sử Việt Nam và có một ý nghĩa nhất định.
“Dinh Norodom dưới thời ông Ngô Đình Diệm được xây lại và đặt tên là
Dinh Độc Lập, ngay từ khi ông Ngô Đình Diệm lên nắm chính quyền. Đó là
một kiến trúc, nhưng cũng là một phần lịch sử của Việt Nam.” Sau khi cuộc trưng cầu dân ý vào năm 1955, ông Diệm được bầu làm tổng thống và ông đã đổi tên Dinh Norodom thành Dinh Độc Lập.
Ngô Đình Diệm
Tôi là một trong những nhân chứng
sống trong thời của ông Ngô Đình Diệm, tôi thấy ông đã đề cập đến vấn đề
độc lập dân tộc. Ông luôn sử dụng quốc phục – áo dài – trong các buổi
lễ. Tôi nghĩ ông là một trong những người đứng đầu của một chính phủ đã
thể hiện tinh thần bản sắc Việt.
Tiến sĩ sử học Nguyễn Nhã
Tiến sĩ Nguyễn Nhã nói rằng “Độc lập” là điều mà cựu tổng thống họ Ngô đã đề cập ngay từ khi lên nắm quyền:
“Tôi là một trong những nhân chứng sống trong thời của ông Ngô Đình
Diệm, tôi thấy ông đã đề cập đến vấn đề độc lập dân tộc. Ông luôn sử
dụng quốc phục – áo dài – trong các buổi lễ. Tôi nghĩ ông là một trong
những người đứng đầu của một chính phủ đã thể hiện tinh thần bản sắc
Việt.”
Trong phòng trưng bày có bức ảnh gia đình ông Ngô Đình Diệm, kế bên
là gia phả dòng họ Ngô Đình. Ngoài ra, còn có nhiều hình ảnh, tư liệu
cuộc đời người thân của ông Ngô Đình Diệm như: Ngô Đình Khả, Ngô Đình
Nhu, Ngô Đình Cẩn, bà Trần Lệ Xuân... được sắp xếp theo diễn tiến lịch
sử.
Báo Thanh Niên mô tả rằng phòng trưng bày có hình ảnh ông Ngô Đình
Diệm cùng binh sĩ sau chiến thắng quân Bình Xuyên tháng 5/1955. Ngoài ra
còn có bức ảnh hai tướng lãnh Việt Nam Cộng Hòa Nguyễn Thành Phương và
Trịnh Minh Thế đem quân về hợp tác và được ông Ngô Đình Diệm đón tiếp
long trọng, trong khi tướng tư lệnh Lê Quang Vinh thì bị xét xử tại tòa
án.
Báo VNexpress nói cuộc triển lãm là kết quả ba năm nghiên cứu và thực
hiện do Hội trường Thống Nhất với sự cố vấn từ các chuyên gia sử học,
bảo tàng như Tiến Sĩ Nguyễn Văn Huy, Tiến sĩ Lê Thị Minh Lý, và Giáo sử
học người Mỹ Edward Miller.
Theo tờ báo này, giáo sư sử học Edward Miller - tác giả cuốn sách
"Liên minh sai lầm, Mỹ, Ngô Đình Diệm và số phận Nam Việt Nam" – là
người đóng góp nhiều hình ảnh và tư liệu quý cho trưng bày gia đình Ngô
Đình Diệm. Nguồn sử liệu của ông được thu thập ở nhiều trung tâm lưu trữ
tại Việt Nam, Mỹ và Pháp.
Giáo sư sử học Edward Miller tại khu trưng bày. Ảnh: VNExpress
Giáo sư Miller nói: "Chúng tôi muốn mang đến sự diễn giải lịch sử cho
người xem chứ không phải chỉ đơn thuần là tái hiện sự kiện. Bởi bạn
phải hiểu lịch sử trong một bối cảnh cụ thể, không phải là những khoảng
thời gian đơn lẻ."
Sau khi cuộc trưng cầu dân ý vào năm 1955, ông Diệm lên làm Tổng
thống và đổi tên Dinh Norodom, được chính quyền Pháp xây vào năm 1868,
thành Dinh Độc Lập. Sau biến cố năm 1975 khi chế độ Việt Nam Cộng hòa bị
giải thể, Dinh Độc Lập có tên mới là Dinh Thống Nhất hay Hội trường
Thống Nhất cho đến này nay.
Truyền thông Việt Nam trích lời bà Trần Thị Ngọc Diệp, Giám đốc Hội
trường Thống Nhất nói: "Cuộc trưng bày lần này được tập hợp từ hàng trăm
tài liệu, hình ảnh, được xem là quy mô nhất từ trước đến nay về lịch sử
Dinh Độc Lập, đặc biệt trong giai đoạn 1868 đến 1966 vốn ít người biết
đến.”
Trong thời gian làm chủ Dinh Độc lập, ông Ngô Đình Diệm và em trai
Ngô Đình Nhu bị ám sát vào ngày 2/11/1963, sau một cuộc đảo chánh do các
tướng lĩnh miền Nam Việt Nam thực hiện.
Một tài liệu giải mật của CIA vào tháng 10 năm ngoái cho biết cựu
Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson tin rằng người tiền nhiệm John F.
Kennedy đứng đằng sau vụ ám sát ông Ngô Đình Diệm vài tuần trước khi ông
qua đời và cho rằng vụ ám sát ông Kennedy là một ‘quả báo.’
