Thành thật
Bankei yōtaku
Sau
khi thiền sư Bankei qua đời, một người mù sống gần chùa của thiền sư
nói với một người bạn: “Bởi vì tôi mù, tôi không thể quan sát sắc mặt
người ta, nên tôi phải xét tư cách của họ qua giọng nói. Thường thì khi
tôi nghe một người chúc mừng người khác về chuyện vui hay thành công nào
đó, tôi cũng nghe một âm bí mật của ganh tị. Khi chia buồn với người
khác về mất mát của họ, tôi cũng nghe thích thú và thỏa mãn, cứ như là
người chia buồn thật sự vui vì có cái gì đó để lại cho họ hưởng trong
thế giới riêng của họ".
“Tuy
nhiên, theo kinh nghiệm của tôi thì giọng nói của Bankei luôn luôn
thành thật. Khi thiền sư bày tỏ hạnh phúc, tôi chẳng nghe gì khác ngoài
hạnh phúc, và khi thiền sư bày tỏ buồn rầu, tôi chẳng nghe gì khác ngoài
buồn rầu.”
Lời bình:
• Bankei yōtaku (eitaku), Bàn Khuê Vĩnh Trác (盤珪永琢), 1622 – 1693, cũng được gọi là Bàn Khuê Quốc sư (zh. 盤珪國師, ja. bankei kokushi), là một Thiền sư Nhật Bản, thuộc tông Lâm Tế, hệ phái Diệu Tâm tự (妙心寺,
ja. myōshin-ji). Sư là một trong những Thiền sư danh tiếng nhất trong
lịch sử Phật giáo Nhật Bản với tư cách là người đã phổ biến thiền học
đến lớp quần chúng, và là tác giả của cuốn sách nổi tiếng "Tâm bất
sinh".
•
Ý nghĩa của truyện này rất rõ. Không phải chỉ là người mù, nhưng người
sáng mắt, dù tai không thính như vậy, cũng cảm nhận được suy tư của một
người khi họ nói chuyện với mình. Cho nên quy luật số một của truyền
thông hiệu quả là: Thành thật.
Nếu
khen thì khen thành thật, đừng khen dối. Nếu một người bạn cho xem một
bài văn rối ren đọc không hiểu gì, nhưng ít ra cũng là cố gắng lớn của
bạn, thì đừng khen “Bài này hay quá.” Nói thế là “nói láo tận răng”
(lying to the teeth). Thay vì vậy thì khen thật tình, “Chị bận thế mà cố
gắng bỏ công sức viết bài này thật là quý.” Hoặc là thêm nếu cần, “Em
cần đọc lại vài lần nữa để hiểu hết ý bài viết.”
Khen
dối, người bị hại đầu tiên là mình. Nó làm mình coi thường chính nhân
cách của mình. Sau đó là hại bạn, vì nó cho bạn ăn bánh vẽ.
•
Ngày nay chúng ta cần để ý đến lời mình viết trên email và Internet.
Rất nhiều khi đọc một câu khen trên Internet diễn đàn ta thấy rõ ràng là
câu khen đó không thành thật. Kỹ thuật viết là một chuyện, nhưng là
chuyện nhỏ. Chuyện lớn hơn là tâm ta khi viết.
•
Có lẽ vấn đề ta thấy thường xuyên nhất và tràn ngập nhất trong mỗi cá
nhân chúng ta, trong gia đình, trong nhà nước, trong quốc gia… là thiếu
thành thật. Lời nói là bạc, im lặng là vàng, lời nói thành thật là kim
cương.
•
Sống thế nào để lời nói ra ngoài và suy tư bên trong cùa mình là một–đó
là thiền. Dĩ nhiên là nếu tâm ta đang có suy tư tối tăm, thì không thể
giả vờ sáng sủa bên ngoài để “trong ngoài là một” được. Cho nên, cốt yếu
là tâm phải trong sáng như giọt thủy tinh.
•
Không phải chỉ có người mù mới nghe được sự thành thật hay giả dối
trong giọng nói của người khác. Ai trong chúng ta cũng có khả năng này,
chỉ cao thấp khác nhau mà thôi. Thường thì chúng ta có thể biết được một
người nói thật lòng không, hay chỉ nói cho có lệ, hay là nói dối. Cho
nên người hời hợt hay dối trá trong đối thoại rất ít khi giấu được ai.
