Vài kỷ niệm với nhạc sĩ Vũ Đức Nghiêm
Nguyễn Quang
Nguyễn Quang
Gặp nhau nơi Thung Lũng Tử Thần,
cùng chung số phận cận kề cái chết. Bác Nghiêm bị nhốt chung với tù Côn Đảo,
những tù nhân từng trải qua nhiều chế độ và án chồng án, kẻ thấp nhất đã từng
thụ án mười lăm năm, có người hơn ba mươi năm. Họ bị cách ly xã hội quá lâu năm
nên sống chung với họ quả là một bài toán gồm toàn chữ Nhẫn.
Dáng người nhỏ nhắn, hiền hòa,
đôi mắt đăm chiêu như luôn nghĩ về một cõi xa “gọi người yêu dấu”. Người ấy bây
giờ ở đây là Thượng đế, gia đình vợ con và có hai trong số nhiều bạn hữu mà
Nhạc sĩ nhắc đến nhiều nhất là Cụ Hà Thượng Nhân và thi sĩ Tô Thùy Yên. Hầu như
mỗi chiều hay có khi cả tuần chúng tôi mới gặp nhau, Bác đọc nhiều thơ của hai
vị “Thần thơ” cho tôi nghe. Bác thuộc rất nhiều. Tôi nhớ những câu thơ thật sâu
đậm, đầy ân tình của người tù cải tạo như khi Cụ Hà tiễn đưa bà Cụ, chân lê
trên bờ đê bước xa dần khỏi trại giam, những làn cỏ non xuôi gió bao ân tình:
Mai em, anh về
Xin làm cỏ biếc
Vương chân em đi
Xin làm giọt mưa
Mưa dầm rưng rức
Trên vai người yêu
Anh cầm tay em
bàn tay khô héo
anh nhìn mắt em
gió lùa lạnh leõ
anh nhìn lòng mình
muà đông mông mênh
cỏ non mùa xuân
còn xanh dấu chân
trăng non mùa hạ
uớt đôi vai trần
có xa không nhỉ
ngày xưa thật gần
có xa không em?
Ngày xưa thật gần.
Tôi được biết Bác từ chối sáng
tác những ca khúc ca tụng chế độ lao cải, trước đó nhạc sĩ được ở trong đội văn
nghệ và Bác cũng gặp nhiều chuyện rất khổ tâm trong vấn đề này, nên giám thị
trại giam đã chuyển Bác vào đội hình sự như một hình thức kỷ luật. Vì đối với
cộng sản, kết tội là kết từ trong tư tưởng, cái tội bất hợp tác vào tù mà còn
chống đối.
Sự khốn cùng vẫn không đủ cho sự khốn nạn, đó
là chuyện bị ăn vạ mỗi khi thăm nuôi “phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí”.
Những trò ăn hôi thường xảy ra từ cán bộ cai tù đến mỗi người tù Côn Đảo vốn
từng là đại ca, đại bàng. Chúng thường chạy đến thăm hỏi hay gây sự một cách vô
cớ để xin quà và sau đó nếu không bằng lòng chúng dọa nạt đòi đánh đập trên tấm
thân mảnh mai của Bác hay những tù nhân lương tâm nào khác chẳng may bị nhốt
chung với chúng. Quả thật là chúng tôi nhức cả cái đầu về những chuyện vặt vãnh
mà con người khi đi vào con đường cùng của sự đói khát, hầu như không có gì về
tinh thần nữa, tất cả như chỉ còn là vật chất. Đối với các tù nhân Côn đảo này,
với họ không còn Chúa, Phật là gì nữa. Sống gởi, thác về! Chết là hết!
Nhưng cũng thật kỳ lạ như có luật
trừ, các tướng cướp nổi tiếng trong đội hình sự nầy, đó là Điền Khắc Kim, Lâm
Chín Ngó, Sơn Nhỏ từng là tù trưởng khét tiếng một thời “Chúa Sơn lâm” Côn Đảo,
họ rất điềm tĩnh và nếu không nói là “rất hiền”, có thể hiểu như cọp khi chưa
được thả về rừng.
Bác Nghiêm thường được các tướng
cướp khét tiếng này bênh vực, đúng là trong cái họa may còn gặp được chút hơi
cọp. Và một ngày kia, một hảo hớn Côn Đảo đã vác Bác trên vai, chạy thật nhanh
đến bệnh xá trại giam. Bác đang hấp hối! Thật vậy, khuôn mặt trở nên vàng tái,
người sốt cao. Tin tức về Bác Nghiêm bị bệnh nặng đã loan truyền toàn trại Xuân
Phước và nhiều lời bàn tán “chắc Bác không qua khỏi”.
Sau khi được các Bác sĩ tù nhân
chẩn đoán chính xác nhạc sĩ bị sốt rét rừng đến sốt ác tính. Phân trại chúng
tôi đang ở rất xa với trại chính, sự liên lạc với gia đình cũng như thăm gặp là
vô cùng trở ngại, khó khăn. Nơi Bác gái và các em Duyên Thơ, Thơ Trinh…từng băng rừng vượt núi để gặp Nhạc sĩ
mới thấu hiểu hết được đoạn trường của mỗi chuyến thăm nuôi.
Sốt ác tính nhưng không có thuốc
đặc trị, thật là vô phương cứu chữa, tôi liền bàn với linh mục Lê Thanh Quế,
dòng Tên, Ngài cũng đang bị sốt cao và nằm điều trị tại đây, tôi nói chúng ta
chia bớt loại thuốc tốt nhất mà Nhà Dòng mới đưa lên để cứu Nhạc sĩ. Cha Quế
rất vui vẻ, một cách kín đáo tôi cùng Y sĩ tù Nguyễn Văn Lượng, người gốc Phan
Thiết, mang đến cho Bác uống liên tục, mấy ngày sau Nhạc sĩ khỏe lại và mối ân
tình nầy với Dòng Tên, chắc Bác không bao giờ quên.
Bác Nghiêm rất thích cầu nguyện
và mỗi lần gặp nhau, ngoài những chuyện thời sự, thơ văn, chúng tôi đều có ít
phút cầu nguyện trước khi tiếng kẻng trại giam vang lên để tù nhân trở về phòng
giam riêng.
Bác luôn cầu nguyện cho các con
của Bác được bình yên và trung thành với Chúa. Tôi chưa có gia đình và cầu
nguyện cho Mẹ tôi được bình an. Tôi luôn có hình của Mẹ trong người. Một hôm
tôi giới thiệu đó là Mẹ tôi thời còn trẻ. Bác cảm động vô cùng và chỉ nói khi
ra trại giam tôi sẽ đến thăm Bà Cụ. Nhạc sĩ nói cũng có Bà Mẹ và những lời ru
ngọt ngào thật sự đã ảnh hưởng lên ông, lòng yêu âm nhạc đã gắn liền với nhạc
sĩ tự bao giờ. Theo thời gian đúng như lời hứa Bác đã đến thăm gia đình chúng
tôi khi trở về.
Theo diện HO, Bác và gia đình đến
định cư tại Hoa Kỳ, sau đó một thời gian, Bác là người đầu tiên tôi gởi tác
phẩm ra bên ngoài và nhờ lưu trữ. Đó là tác phẩm Biển Đỏ Việt Nam. Khi nhận được tác phẩm, Bác lấy
làm mừng lắm nhưng cũng email về Việt Nam trong sự quan tâm đầy lo lắng
cho sự an toàn của tôi. Bác đã đề nghị tôi tìm một tên khác thay cho tên thật
và bút hiệu Nguyễn Quang xuất hiện từ đó.
Lời cầu nguyện qua lời nhạc Tôi Uớc Mơ Là Viên Than Hồng viết năm 86, 87 tại trại giam Xuân
Phưóc, sau hơn 10 năm mòn mỏi trong tù, của chờ đợi, hy vọng và tuyệt vọng, qua
một ca khúc khác “Khi Tôi Quỳ Nơi Chân Chúa”.
Lời cầu nguyện cũng là lời nguyền
của chúng tôi một phần nào đã được thực hiện, chúng tôi ước mơ còn sống là còn
sáng tác và tâm đắc nhất giữa chúng tôi trong tình bạn vong niên nầy nằm trong
Tám Mối Phúc Thật từ Bài Giảng trên núi của Đấng Christ “Phúc cho những ai mang
lại hòa bình trong anh em”. Ước mơ bình yên theo đuổi trong chúng tôi vì chính
mình, gia đình và bạn hữu. Chúng con luôn hướng về quê hương và không bao giờ
quên dân tộc mình.
Đức quốc, 4/8/2017
Nguyễn Quang
