Trước khi chính phủ họp báo chính
thức vào 17h ngày 30/06/2016, đã có những thông tin “lọt lộ” ra, rằng
thủ phạm chính là Formosa, và những thông tin xì xào ra đó được cộng
đồng mạng xã hội hoài nghi là “dọn đường dư luận”.
Sau lời xin lỗi của Formosa và những thông tin mà chính phủ họp báo đưa ra, cá nhân tôi vẫn chưa thấy hài lòng vì còn nhiều câu hỏi chưa có lời đáp, dù cũng có một số vấn đề được sáng tỏ.
Cũng có nhiều ý kiến trung dung hơn, như đòi nâng số tiền
bồi thường lên, so sánh với việc Tập đoàn dầu khí BP phải bòi thường 54
tỷ USD do sự cố về dầu ở Mexico trước đây.
Trên góc độ pháp lý,
nhiều luật sư Việt Nam kiến nghị khởi tố vụ án, điều tra xử lý về vấn đề
môi trường theo luật, số tiền bồi thường căn cứ vào phán quyết của tòa
án, chứ không thể theo quyết định của Formosa.
Theo các nhà báo
phỏng vấn trực tiếp ngư dân địa phương trong vùng cá chết, ngư dân nói
là “tiền bồi thường quá thấp nếu chia cho ngư dân 4 tỉnh”, nguyện vọng
duy nhất là “biển trở lại như trước khi có Formosa”.
Dư luận còn
nêu ra những câu hỏi chưa có lời đáp, như ai sẽ chịu trách nhiệm việc
đường ống xả thải thẳng ra biển là trái luật, ai chịu trách nhiệm trong
việc báo cáo đánh giá tác động môi trường của Formosa?
Về mặt y
học, cũng có nhiều ý kiến phản ánh ngành y tế Việt Nam phải công bố
những chất độc đó tồn lưu trong cá và trong biển về sau này có ảnh hưởng
gì đến sức khỏe, trước mắt và lâu dài của nhân dân hay không?
Cũng như vậy, quần chúng đặt câu hỏi với ngành tài
nguyên-môi trường, là bao giờ biển của chúng ta trở lại như trước khi có
Formosa?
Việc xử lý hậu quả sau này là việc quan trọng, một cái nhìn toàn cục và đưa ra giải pháp là hết sức cần thiết.
Thiệt hại
Báo
Pháp Luật Tp HCM có một bản tin công bố rằng Bộ Lao Động Thương Binh Xã
Hội “khẩn trương” làm đề án để giải quyết việc làm cho 1 triệu lao
động, đang là ngư dân ở 4 tỉnh Miền Trung đã bị thiệt hại, chuyển sang
làm ngành nghề khác.
Điều này cho thấy rằng chính phủ Việt Nam,
trước khi công bố thông tin, đã “biết trước” khu vực biển 4 tỉnh miền
trung từ Hà Tĩnh trở vào tới Quảng Bình, đã không còn là ngư trường nữa?
Việc
chính phủ làm đề án chuyển đổi cơ cấu lao động là cần thiết để khắc
phục hậu quả, nhưng dân sinh không chỉ đơn thuần là cần kiếm ăn, mà kèm
theo đó là tâm tư, nguyện vọng làm giàu chính đáng. Vốn đã quen ngư
nghiệp, đổi thay không phải là đơn giản, kèm theo không ít là sẽ là hậu
quả xã hội phát sinh.
Đây mới là thiệt hại lớn nhất, ở ven biển mà không thể kiếm ăn từ biển mà phải đi lên núi, xuống đồng hay ra tỉnh.
Thiệt
hại thứ hai là quốc tế nghi ngờ năng lực bảo vệ môi trường của Việt
Nam, nghĩa là từ nay những sản phẩm từ biển của Việt Nam nói riêng, và
thực phẩm khác nói chung, xuất khẩu đi phải chịu kiểm soát nhiều hơn.
Thiệt hai này là cả nước phải gánh chịu.
Thiệt hại thứ ba, lâu dài
hơn và nguy hại hơn, là như vậy ngư trường truyên thống của nước ta tại
miền Trung từ nay thuộc về ai, nước nào? Nếu ngư dân không còn ra biển?
Thiệt hại thứ tư là cả nước nghi ngờ nhau.
Về
quan hệ người dân-chính quyền, người dân nghi ngờ chính quyền “thiếu
minh bạch và có tiêu cực”, nhất là sau những phát ngôn trái ngược nhau
của các quan chức phụ trách ngành môi trường.
Về quan hệ nhân dân, người tiêu dùng nghi ngờ người bán hải sản bán sản phẩm nhiễm độc cho mình để thu lợi nhuận.
Về
an ninh quốc gia, người dân hoài nghi năng lực phòng thủ của đất nước
trước các tấn công hóa-sinh học, họ tự hỏi rằng thời bình mà chính quyền
nghiên cứu, điều tra…chậm như vậy, thì thời chiến sẽ thiệt hại như thế
nào, liệu có phản ứng kịp để giảm thiểu thiệt hại hay không?
Sau
vụ cá chết cách ứng xử của nhà nước tạo nghi ngờ trong người dân và quốc
tế về khả năng ứng phó kịp thời, chuyên nghiệp, hữu hiệu và minh bạch.
Đây là những yếu tố không thể thiếu để bảo đảm an ninh quốc gia và khu
vực trong bối cảnh Biển Đông đang bất ổn.
Về an ninh xã hội, sau
nhiều cuộc biểu tình, chính quyền ngăn chặn thì bị mang tiếng là vi
hiến, mà không ngăn chặn thì chính quyền lo ngại đảng này phái kia ở
nước này nước nọ thao túng giật dây, hết sức lung túng và thiếu chính
danh khi hành xử.
Nghe nói rằng quy mô đầu tư của Formosa tầm
khoảng 15 tỷ USD, hàng năm nộp ngân sách khoảng 10 ngàn tỷ đồng (chưa kể
có nghi vấn trốn thuế), liệu có đáng vì những con số đó mà làm chúng ta
lộn xộn nghi ngờ lẫn nhau?
Giải pháp
Vấn
đề mở rộng của “vụ cá chết” này chính là giải bài toán kinh tế biển của
đất nước, cũng như bài toán kinh tế quốc gia nói chung mà vẫn giữ vững
an ninh và thể diện quốc gia.
Thu hút đầu tư nước ngoài là cần
thiết trong tình hình kinh tế tự thân của quốc gia còn yếu. Nhưng cần
đặt nó dưới cái nhìn phát huy lợi thế quốc gia.
Với vị trí
địa-chính trị của Việt Nam, nếu coi đất liền là cái nôi sinh ra và nuôi
dưỡng nhân dân thì biển Đông chính là nơi để đất nước sinh tồn và hùng
mạnh
Tôi không phải chuyên gia kinh tế, nhưng với đặc trưng Việt
Nam chúng ta là quốc gia có thế mạnh nông nghiệp và ngư nghiệp, thì cũng
không khó lắm để kiếm tiền.
Với chiều dài 3.000 km bờ biển, tại sao
chúng ta không học theo các quốc gia mạnh về ngư nghiệp như Nhật Bản, Na
Uy…nhờ họ đào tạo, chuyển giao, hổ trợ công nghệ đánh bắt và bảo quản
hải sản hiện đại.
Hải sản đánh bắt về sau đó, chỉ cần xây một số
cụm công nghiệp nghề cá dọc ven biển, lựa chọn phần ngon trong hải sản
để chế biến, bán nội địa và xuất khẩu.
Các sản phẩm thải loại từ
đó lại dùng làm thức ăn chăn nuôi gia súc và phân bón, cũng lại cung ứng
cho ngành nông nghiệp- chăn nuôi nội địa và xuất khẩu.
Như vậy
bài toán kinh tế quốc dân trong 2 ngành xương sống ngư nghiệp và nông
nghiệp-chăn nuôi đâu có khó để giải quyết, và hoàn toàn tự nội lực quốc
gia làm được, đâu cần phải nghe ông nước ngoài nào hô hào chọn “sắt thép
hay cá”.
Đã đến lúc chúng ta cần có một tầm nhìn về nội lực quốc
gia, không thể dựa vào ngoại bang mãi được dù là nước nào đi nữa…Học hỏi
cường quốc để tự thân vận động và trông chờ họ ban phát là hai việc
khác nhau.
Chúng ta sinh ra và lớn lên trên đất liền, nhưng không thể đi ra biển được thì làm sao chúng ta lớn lên hùng mạnh được?
Việt
Nam có 28 tỉnh/ thành phố ven biển, với một Formosa mà ngư dân 4 tỉnh
miền Trung phải bỏ biển, vậy thêm 6 Formosa nữa là ngư dân cả nước thất
nghiệp? Và Biển Đông sẽ thuộc về ai?
Cái giá của an ninh quốc gia
Có quan chức đảng cầm quyền từng so sánh và động
viên “ngư dân là những cột mốc chủ quyền sống” trong bảo vệ chủ quyền
biển đảo. Nếu vậy thì giờ đây một bộ phận trong đó phải dời vào cắm
trong bờ, và bản thân “cây cột mốc” thì yếu ớt còi cọc vì mất sinh kế,
vậy chủ quyền Biển Đông có yếu đi không ?
Tôi cho ước lượng là 1 Formosa đầu tư là 15 tỷ USD, thêm 6 Formosa nữa thì khoảng 105 tỷ USD.
GDP
một năm của Việt Nam hiện nay là 150 tỷ USD/năm, so sánh mới thấy chúng
ta đánh đổi nguy cơ bất ổn an ninh quốc gia và kinh tế biển là quá rẻ,
chưa bằng tiền 1 năm chúng ta làm ra. Đây là điều tôi e ngại.
Chúng
ta là một đất nước nhỏ bé về diện tích, đừng biến mình thành bãi rác
của các quốc gia lớn hơn. Trách nhiệm của nhân dân là tỉnh táo và cảnh
giác, còn trách nhiệm của chính quyền là lập ra sách lược tốt và minh
bạch, công khai để phát triển, và khi có hậu quả xảy ra thì xử lý minh
bạch, nhanh chóng, đúng pháp luật, bảo vệ lợi ích nhân dân.
Đừng
để sau một thời gian nữa, giới quan sát chính trị Việt Nam phải đưa ra
nhận xét “Muốn làm xáo trộn và suy yếu Việt Nam, chỉ cần trăm tỷ USD,
quá rẻ”.
Vấn đề Formosa cũng là một cơ sở để mở ra cho Việt Nam
tiếp cận một khái niệm chiến tranh mới mà các cường quốc đang nghiên
cứu, Chiến Tranh Sinh Thái. Tôi sẽ có bài viết về đề tài này tới đây.
Nguồn:http://www.bbc.com/vietnamese/forum/2016/06/160630_formosa_buoc_di_tiep_theo